Akıllı sözleşme, blockchain teknolojisi ile mümkün kılınan devrim durumunda bir teknolojidir. Kullananların üçüncü taraf bir aracıya gerek kalmadan dijital sözleşmeler oluşturmasına, saklamasına ve yürütmesine olanak tanır. Akıllı sözleşmeler kendi kendini yürütür ve aracıya gereksinim duymaz. Bu durum onları kripto para birimleri şeklinde dijital varlıkların güvenli aktarımı için ideal bir vasıta haline getirir. Akıllı sözleşmeler, kullananların ödemeler ve transferler şeklinde belirli işlemleri minimum çabayla otomatikleştirmesine de olanak tanır. Bu, onları kripto para ticareti ve öteki finansal uygulamalar dünyasında paha biçilmez bir vasıta haline getirir.
Akıllı sözleşme fikri ilk olarak Nick Szabo tarafınca 1990’larda ortaya atılmıştır. Nick Szabo, bir yazılımcı, kriptograf ve kuramsal güvenlik uzmanıdır. Sanal para birimi Bitcoin’in öncülerinden biridir ve “Bit Gold” teriminin yaratıcısı olarak bilinmektedir. “Bit Gold” projesi hiçbir süre uygulanmamış olsa da, Szabo’nun girişimi, Satoshi Nakamoto’nun Bitcoin protokolünün habercisi olarak kabul ediliyor. Aslına bakarsak, Bit Gold ve Bitcoin protokolleri o denli yakın benzerlikler çiziyor ki, insanoğlu Szabo’nun anonim Bitcoin yaratıcısı Satoshi Nakamoto olduğu mevzusunda vurgunculuk yapıyor (Szabo bu iddiayı reddetmesine karşın).
Nick Szabo bir akıllı sözleşmeyi, protokoller ve kullanıcı arayüzlerini birleştirerek bilgisayar ağlarını resmiyete döken ve güvence altına alan bir vasıta olarak tanımlamıştır. Szabo, akıllı sözleşmelerin kredi sistemleri, ödeme işlemleri ve içerik haklarının yönetimi şeklinde bir sözleşme gerektiren çeşitli alanlardaki potansiyel kullanımından bahsetmiştir.
İlginizi Çekebilir: Merkezi Olmayan Kuruluşların Uygulanabilirliğini Keşfetmek Mümkün mü?
Kripto para sektöründe akıllı sözleşme, blockchain üstünde çalışan bir uygulama ya da program olarak tanımlanır. Çoğu zaman akıllı sözleşmeler, belirli kurallarla uygulamaya koyulan dijital anlaşmalar halinde hizmet verir. Bu kurallar, bilgisayar kodu tarafınca evvelde tanımlanmıştır ve ağdaki tüm düğümler tarafınca takip edilir ve uygulanır.
Blockchain akıllı sözleşmeleri, güvene dayalı olmayan protokollerin yaratılmasına olanak sağlar. Bu da iki tarafın, birbirini tanımak ya da birbirine güvenmek zorunda kalmadan blockchain vesilesiyle taahhütler verebileceği anlamına gelir. Koşulların yerine getirilmemesi durumunda, sözleşmenin uygulamaya koyulmayacağından güvenli olabilirler. Bunun haricinde, akıllı sözleşmelerin kullanılması aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldırır.
Akıllı Sözleşmeler Niçin Önemlidir?
Akıllı sözleşmeler, geliştiricilerin oldukca çeşitli merkeziyetsiz uygulama ve token’lar oluşturmasına olanak tanır. Yeni finansal ürünlerden lojistik ve oyun deneyimlerine kadar oldukca çeşitli alanlarda kullanılır. Akıllı sözleşme uygulaması, blokchain’e eklendikten sonrasında çoğu zaman geri alınamaz yada değiştirilemez.
Çoğunlukla “merkeziyetsiz uygulamalar” yada “DApp’ler” olarak adlandırılan akıllı sözleşme tarafınca desteklenen uygulamalar, bankacılık sektörünü değiştirmeyi amaçlayan merkeziyetsiz finans ( DeFi ) teknolojisini ihtiva eder. DeFi kripto para sahiplerinin işlemden hisse alan herhangi bir banka yada öteki finansal kurum olmaksızın dünyanın herhangi bir yerinden birikim, kredi, sigorta şeklinde karmaşık finansal işlemlere dâhil olmasına olanak tanır. Şu anda popüler olan, akıllı sözleşmeler tarafınca desteklenen uygulamalardan bazıları şunlardır:
- Uniswap: Kullananların kurları belirleyen herhangi bir merkezi otorite olmaksızın akıllı sözleşme vesilesiyle belirli kripto türlerini takas etmesine olanak tanıyan merkeziyetsiz bir takas platformudur.
- Compound: Aracı bankaya gereksinim duymaksızın yatırımcıların faiz kazanmasını ve borç almak isteyenlerin anında kredi almasını sağlamak için akıllı sözleşmeleri kullanan bir platformdur.
Akıllı sözleşme tarafınca desteklenen bu araçları iyi mi kullanacaksınız? Elinizde USDT ile takas etmek istediğiniz bir miktar Ethereum bulunduğunu hayal edin. Elinizdeki Ethereum’u Uniswap’e koyabilirsiniz. Uniswap, akıllı sözleşme vesilesiyle sizin için otomatikman en iyi kuru bulup takas işlemini gerçekleştirebilir ve size bunun karşılığında USDT gönderebilir. Hemen sonra USDT’lerinizin bir kısmını başkalarına borç vermek ve algoritmik olarak belirlenen bir oranda faiz almak suretiyle Compound’a yatırabilirsiniz. Üstelik bunların tümünü banka yada öteki finansal kuruluşları kullanmadan yapabilirsiniz.
Akıllı Sözleşmeler Iyi mi Çalışır?
Şu anda en popüler akıllı sözleşme platformu Ethereum’dur, fakat öteki birçok kripto para birimi blokchain de (Avax, Tezos, Tron, Polkadot) bu tarz şeyleri çalıştırabilir. Akıllı sözleşme hepimiz tarafınca oluşturulabilir ve bir blockchain’e uygulanabilir. Kodları saydam ve hepimiz tarafınca doğrulanabilirdir. Şu demek oluyor ki ilgili tüm taraflar, akıllı sözleşmenin dijital varlıklar aldığında tam olarak hangi mantığı takip ettiğini görebilir.
- Akıllı sözleşmeler çeşitli programlama dillerinde yazılır. Ethereum ağında her bir akıllı sözleşmenin kodu blokchainde depolanır. Böylece ilgili tüm taraflar sözleşmenin işlevini doğrulamak suretiyle sözleşmenin kodunu ve mevcut durumunu inceleyebilir.
- Ağdaki her bir bilgisayar (düğüm), blokchain ve işlem verilerinin yanı sıra mevcud tüm akıllı sözleşmelerin bir kopyasını ve bunların mevcut durumunu depolar.
- Akıllı bir sözleşme, bir kullanıcıdan kaynak aldığında ortaya çıkan netice ve bundan doğan kıymet akışı hakkında bir uzlaşmaya varmak için sözleşmenin kodu ağdaki tüm düğümler tarafınca yürütülür. Kullanıcılar bilinmeyen taraflarla karmaşık finansal işlemler yaptığında bile akıllı sözleşmelerin merkezi bir otorite olmaksızın güvenli bir halde çalışmasına olanak tanıyan şey budur.
- Ethereum ağında akıllı bir sözleşme yürütmek için çoğu zaman, “gas” olarak adlandırılan bir ücret (bu şekilde adlandırılmasının sebebi, bu ücretlerin blokchain’in çalışmasını sağlamasıdır) ödemeniz gerekir.
- Akıllı sözleşmeler bir blockchain’e uygulandıktan sonrasında çoğu zaman yaratıcıları tarafınca bile değiştirilemez. Bu, akıllı sözleşmelerin sansürlenememesini yada kapatılamamasını sağlamaya destek verir.
Akıllı Sözleşmelerin Geleceği
Akıllı sözleşmeler, blockchain teknolojisi kullanılarak yazılmış ve otomatikman yürütülen sözleşmelerdir. Bu sözleşmeler, belirli koşulların yerine getirilmesi durumunda kendilerini otomatikman yerine getirirler ve güvenli, süratli ve etkileşimli bir halde işlem yapabilirler.
Gelecekte, akıllı sözleşmelerin kullanımı daha da yaygınlaşacak ve çeşitli sektörlerde, bilhassa finans, tecim ve hukuk şeklinde alanlarda kullanılması beklenmektedir. Ek olarak, bu sözleşmelerin güvenliği, gizliliği ve şeffaflığı, müşterilerin ve işletmelerin itimatını arttıracak ve daha çok işbirliğine ve işlemlere yol açacaktır.
Netice olarak, akıllı sözleşmelerin gelecekteki görevi, oldukca mühim olacak ve bu değişen teknolojinin potansiyeli, daha da açığa çıkarılacaktır.