Atatürk Zamanında Ölçü Değişimleri

Ölçü Değişimleri

Ağırlık ve Uzunluk Ebatlarında Meydana Gelen Değişimler
Osmanlı zamanında kullanılan uzunluk ölçüleri çoğu zaman endaze, parmak, arşın, adım, ayak ve kulaç olarak sıralanabilir.Osmanlı döneminde 60 santimetre. yada 65.santimetre uzunluğa eşit olan endaze, parmak ucundan omuza kadar uzunluğu ifade eden ve averaj 75,8 santimetre. kabul edilen arşın ile adım, ayak, kulaç şeklinde uzunluk ölçüleri kullanılıyordu39. Bu ölçüler standart ölçüler değildi. Hele adım, ayak, kulaç şeklinde ölçülerle sağlıklı bir iş yapmak asla mümkün değildi. Bunların yerine 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla çağıl dünyanın kullandığı metre sistemi kabul edilmiştir. Artık uzunluk ölçümü milimetre, santimetre, desimetre, metre, dekametre, hektometre, kilometre ile ifade edilecektir.

Osmanlı zamanında kullanılan ağırlık birimi ise en yaygın itibari ile dirhemdi.Ağırlık ölçülerine ulaşınca bu gurubun temel birimi dirhem idi. Dirhem Mısır’da 3,0889 gram, İstanbul’da 3.207 gram idi. 400 dirhem bir okkayı oluşturuyordu. İstanbul için bir okka 1,282 gram ağırlığı ifade etmekte idi. Öteki şehirlerde okkada ufak farklılıklar görülebiliyordu. Okka yerine vakiyye ve kıyye tabirleri de kullanılıyordu. 44 okka bir kantarı, 4 kantar da bir çekiyi ifade etmekte idi ki, bu hesaba nazaran, 1 kantar 56,408, 1 çeki de 225,632 kilograma karşılık geliyordu. Sadece sonradan 195 okka doğrusu 250 kilogram 1 çeki denildi. Bir başka ağırlık ölçüsü olan batman ise bununla birlikte yüzey ölçüsü olarak da kullanılmış, değişik ülkelerde değişik zamanlarda değişik standartları ifade etmiştir. Altın ve kıymetli taşların ölçümünde kullanılan temel birim ise de kırattır. Kıratın alt ve üst birimleri ve bunların birbirlerine oranları şu şekildedir. 1 3/7 (Bir tam üç bolü yedi) dirhem bir miskali oluşturur. Miskalin 1/4’üne denk, dengin 1/4’üne kırat, kıratın 1/4’üne buğday, buğdayın 1/4’üne fitil, fitilin 1/ 2’sine nakir, nakirin 1/2’sine kıtmir, kıtmirin 1/2’sine zerre denilirdi.

1782 sayılı kanun ağırlık ebatlarında de batı standartlarını hakim kılmıştır. Artık ülke içinde ve dışındaki alış-verişlerde miligramdan tona kadar uzanan çağıl dünyanın ölçü sistemi esas alınacaktır. Kuyumculukta ise yeni şekli ile 2 desigram ağırlığa karşılık eden kırat da kullanılabilecektir.

Hacim ölçüleri ile tartılan hububat eşeysel ticari emtiada ise kile, şinik, tas, ölçek vb. ölçü birimleri kullanılmakta idi. Bu ölçümlerin kendi içinde bile tutarlılıkları yoktu. İstanbul kilesi averaj 25 kilo, ibrail kilesi 100 kilo idi. Kilenin küsuratına kutu denilirdi. 8 kutu 1 İstanbul kilesini teşkil ederdi. Kilenin 1/4’üne de şinik adı verilirdi. 26 Mart 1931 tarihindeki kanunla sıvı maddelerin hacim ölçümlerinde litre sistemi getirilmiştir. Bu sistemde mililitreden kilo litreye kadar uzanan bir dereceleme sistemi mevcuttur. Katı ve gaz maddelerin hacimlerinin ölçülmesinde ise milimetreküpten kilometreküpe kadar uzanan bir sistem getirilmiştir.

Osmanlı Devleti’nde tarla, bahçe şeklinde arazilerin yüzey ölçümünde dönüm ve çiftlik tabirleri kullanılmıştır. Bir çiftlik arazi verim durumuna nazaran 60 ile 150 dönüm içinde değişebiliyordu. Dönüm adım hesabı ile tespit edilirdi. Orta adımlarla eni ve boyu 40 adım olan araziye dönüm denilirdi. Ölçüler kanunu ile yüzey ölçüsü olarak metrekareden kilometrekareye kadar uzanan bir sistem getirilmiştir.

Ölçülerde değişim geç kalınmış bir düzenleme idi. Gelişen dünyada oldukca önceleri bu uygulamaya geçmek gerekiyordu. Nitekim, kanun çıkmadan üç yıl ilkin Bursa belediyesi belediye sınırları dahilinde metre cinsinden ölçülerin kullanılması mecburiyetini getirmişti. Ölçüler kanunu yardımıyla ülke içinde ölçülerle birlik sağlandığı şeklinde dış tecim de kolaylaşmıştır. Çoğu zaman bu yeni sistem halkımız tarafınca kabul görmüştür. Sadece kırsal kesimde hâlâ teneke ile tahıl tartmak, bidon ile süt satmak, arşın ile kumaş ölçmek şeklinde uygulamaların devam etmiş olduğu görülmektedir. Bunda insanların kültür eksikliği, önemsememe ve alışkanlıklarını bırakamamalarının da görevi vardır. Ek olarak, kolaycılık ve ekonomik sıkıntılar da bunda mühim bir etkendir. Zira, hepimiz her yerde bu ölçü aletlerini kolayca elde edememektedir. Parasız ve temini kolay ilkel ölçü birimleri tercih edilebilmektedir. Sadece, halkın okuma-yazma oranı, kültür seviyesi ve ekonomik düzeyi yükseldikçe bu tür uygulamalar azalacaktır.

Ölçülerde Meydana getirilen Yenilikler ve Değişimler
Tarih: 1 Nisan 1931

Ülkede ağırlık ve uzunluk ebatlarında tek bir sistemin uygulanmasını sağlamak ve internasyonal ticari ilişkileri kolaylaştırmak için;
Arşın, endaze, okka, çeki şeklinde hem belirli olmayan hem de bölgelere nazaran değişen eski ölçüler kaldırılmış,
Onlu sisteme uygun, metre ve kilogram şeklinde uzunluk ve ağırlık ölçüleri kabul edilmiştir.

Takvimde Meydana getirilen Yenilikler ve Değişimler
Tarih: 1925-1935

Internasyonal ilişkilerde karışıklığı önlemek için;
Hicri ve Rumi takvim kaldırılmış, Miladi takvim kabul edilmiş,
Alaturka saat yerine internasyonal saat kabul edilmiş,
Hafta tatili olarak kabul edilen cuma yerine, pazar günü resmi hafta tatili günü olmuştur.

  1. Atatürk’ün Savaştığı Cepheler
  2. Mustafa Kemal Atatürk Hangi Okullara Gitmiştir ?
  3. Uzunluk Ölçü Birimleri
  4. Atatürkün Spor ve Sporcular Hakkında Söylediği Sözler
  5. Süre Zarfı Örnekleri
  6. Eskiden kullanılan ölçü birimleri
  7. Mustafa Kemal Atatürk İlkeleri
  8. Atatürk’ün Spor ve Sporcuya Verdiği Ehemmiyet
  9. Atatürk’ün Yaşamını Özetleyen Şiirler
  10. Alan Ölçüsü Hesaplama
  11. Alan Ölçü Birimleri
  12. Mustafa Kemal Atatürk Kurtuluş Savaşını Hangi Tarihte Nerede Başlatmıştır
  13. Mustafa Kemal Atatürk İlkeleri Doğrultusunda Meydana getirilen İnkılaplar
  14. Atatürk’ün İngilizce Yaşamı
  15. Atatürk’ün Kazanılmış olduğu Kaybetmiş olduğu Cepheler

Yorum yapın