Atmosfer

• atmosfer

  İsimAstroloji

  Yeri yada herhangi bir gök cismini saran gaz tabakası, gaz yuvarı

• atmosfer

  Astroloji

  Hava yuvarı

• atmosfer

  Mecazi

  İçinde yaşanılan ve tesirinde kalınan ortam, hava

  Cümle 1: Ben akşama kadar ruhunu sarmış olan facia atmosferinden kurtulmak isterim. – B. Felek

• atmosfer

  Fizik

  Tazyik birimi olarak kullanılan, 150 C de deniz yüzeyinde, 76 santimetre uzunluğunda ve tabanı l santimetre 2 olan cıva sütununun ağırlığı (l kilo 33 gr)

---

ATMOSFER NEDİR

---

Atmosfer yada Gazyuvarı, yerkürenin etrafını saran ve çoğunlukla gaz ve buharlardan oluşan bir örtüdür.
Yerçekimi yardımıyla tutulan atmosfer, büyük seviyede gezegenin iç katmanlarından meydana gelen gazların yanardağ etkinliği ile yüzeye çıkması sonucu oluşmakla beraber, gezegenin zamanı süresince dünya dışı kaynaklardan da beslenmiş ve etkilenmiştir.

Tazyik ve yoğunluk açısından öteki yer benzeri gezegenlerden Mars’a gore ortalama 100 kat büyük, Venüs’e gore ise ortalama 100 kat ufak bir gaz kütlesini ifade eder. Sadece bileşim açısından bu iki gezegenin atmosferlerinden fazlaca değişik olduğu benzer biçimde, Güneş Sistemi içinde de eşsizdir.

---

Atmosferin Oluşumu

---

Atmosfer, dünyamızı çevreleyen, güneşten gelen enerjinin süratli bir halde uzaya geri dönmesini önleyen ve canlılar için yaşamsal ehemmiyet taşıyan gaz kütlesine denir. Bilim adamları, dünyamızın ortalama 5 milyar yıl ilkin oluştuğuna inanmaktadırlar. Dünyanın oluşumundan sonraki ilk 500 milyonlu yıllarda atmosferin su buharı ve gazlardan oluştuğu düşünülmektedir. 3.5 milyar yıl öncesinde ise, atmosferin muhtemelen karbondioksit (CO₂), karbonmonoksit (CO), su buharı (H₂O), azot (N₂) ve hidrojen (H₂) benzer biçimde gazlardan oluştuğu varsayılmaktadır.

---

Atmosferin Önemi

---

1. Güneşten gelen zararı dokunan ışınları meblağ.
2. Yaşam için lüzumlu gazları bulundurur.
3. Dünyanın aşırı ısınma ve ısısının düşmesini engeller.
4. Güneş ışınlarının dağılmasını sağlayarak, gölgede kalan kısımların da aydınlanmasını sağlar.
5. Meteorolojik olayların görülmesini sağlar.
6. Işığı, sesi, sıcaklığı geçirir ve iletilmelerini sağlar.
7. Uzaydan gelen meteorların parçalanmasını sağlar.

---

ATMOSFERİN ÖZELLİKLERİ

---

1. Atmosferin alt katları daha sıcaktır şu sebeple atmosfer yerden yansıyan ışınlarla ısınır
2. Atmosferin kalınlığı ekvatorda fazla, kutuplarda azdır.
3. Averaj kalınlığı 10.000 km’dir.
4. Atmosferin yoğunluğu yerden yükseldikçe azalır.
5. Ağır gazlar alt tabakalarda, hafifçe gazlar üst tabakalarda toplanmıştır.
6. Daima bulunan ve miktarı değişmeyen gazlar ;%78 Azot,%21 Oksijen,%1 Asal gazlardır.
7. Daima bulunan ve miktarı değişen gazlar; Subuharı ve Karbondioksittir.
8. Daima bulunmayan gazlar ise Tozlar ve ozondur.
9. Atmosfer saydam ve renksizdir. Sadece atmosferin içinde bulunan subuharı Güneş’ten gelen ışınları bir prizma benzer biçimde kırarak beyaz ışınların mavi görünmesine sebeb olur. Atmosferin bu mavi görünümü okyanus ve denizlerin üstüne yansıyarak aslına bakarsak renksiz olan su kütlelerinin mavi görünmesine sebeb olur.
Atmosferdeki gazların oranlarının değişmesi iklim üstünde bir ekip değişikliklere niçin olur.
Mesela atmosferin %o 3’nü oluşturan CO2’in iki katına çıkması halinde yeryüzünde ısı artar. CO2’in yarıya düşmesi halinde yeryüzünde ısı azalır.

---

---

ATMOSFERİN KATMANLARI

---

Yerçekiminin tesiri ile iç içe katmanlardan meydana gelmiştir. Yoğunlukları farklıdır.
1. Troposfer: En alt tabakadır. Alt kısımlarında iklim vakaları görülür. Gazların %75i burdadır.
– Azot %78, Oksijen %21, Öteki %1.
2. Stratosfer: Su buharı yoktur. İklim vakası görülmez ve ısı değişimi yok gibidir (-45º). Yerçekimi azdır.,
3. Mezosfer (Şemosfer) : Hava hareketleri görülmez. İki katman arası Ozon tabakası vardır. (Ültraviyole ışınları burada tutulur).
4. İyonosfer: +250º kadardır. Radyo sinyallerini ileten katmandır.
5. Ekzosfer: Son olarak ve en geniş katmandır.

---

Atmosferin Yararları

---

Ø İklim vakaları meydana gelir.
Ø Canlı yaşamı için lüzumlu gazları ihtiva eder.
Ø Güneşten gelen zararı dokunan ışınları meblağ.
Ø Dünyanın aşırı ısınıp-soğumasını önler.
Ø Dünya ile beraber dönerek, sürtünmeden oluşabilecek yanmayı önler.
Ø Meteorların parçalanmasına niçin olur.
Ø Güneşin yansıma yapmasını sağlayarak, her yeri aydınlatır.

---

Atmosferde Bulunan Gazlar

---

Atmosferde bulunan gazların % 75’i ve su buharının tamamı troposferde bulunur. İklim yönünden daha fazlaca atmosferin alt katları mühim olduğundan burada troposfer ve stratosferin alt katlarının bileşimi incelenecektir.
Daima bulunan ve oranı değişmeyen gazlar; % 78 oranında azot, % 21 oranında oksijen, %1 oranında asal gazlar (Hidrojen, Helyum, Argon, Kripton, Ksenon, Neon) dır. Daima bulunan ve oranı değişen gazlar; su buharı ve karbondioksittir. Daima bulunmayan gazlar; ozon ve tozlardır.
Su buharı : Yere ve vakit gore oranı en fazlaca değişen gazdır. Yeryüzünün aşırı ısınıp, ısısının düşmesini engeller. Yağış, bulut, sis benzer biçimde hava olaylarının doğuşunu sağlar.
Karbondioksit : Atmosferin güneş ışınlarını emme ve gizleme kabiliyetini artırır. Havada karbondioksit (CO2) miktarının artması sıcaklığı artırıcı, azalması ise sıcaklığı düşürücü tesir yapar.
Ozon : Hava içindeki oksijen (O2) mor ötesi (ultraviyole) ışınlarının tesiri altında ozon (O3) haline geçer. Ozon gazı, içinde yaşamın gelişmesine olanak vermez sadece atmosferin üst katmanlarında ultraviyole ışınlarını emerek yeryüzündeki yaşam üstünde pozitif bir tesir yapar. Yeryüzünden 19 – 45 kilometre yükseklikler içinde bulunan ozon katının son yıllarda inceldiği hatta yer yer delindiği belirlenmiştir. Bilhassa buzdolabı, soğutucu, otomobil ve spreylerden çıkan gazların (kloroflorokarbon) niçin olduğu anlaşılmış ve bu gazların kullanımına engellemeler getirilmiştir.
Yeryüzüne ulaşan mor ötesi ışınlardaki artış, sıcaklıkların artmasına, buna bağlı olarak buzulların erimesine, nebat örtülerinde değişimlere niçin olabilecektir.

---

Ekzosfer

---

Stratosfer ile sınırını, ısı artışının bir kez daha tersine döndüğü stratopoz düzeyi belirler. Mezosfer süresince ısı gene artan yükseklikle beraber, basınçla orantılı olarak düşmeye devam eder ve 90 km. de -100oC olur. Mezosferde atmosfer yoğunluğu deniz düzeyindekine gore 1/1000-1/1.000.000 kadardır. Sadece bu seyrek gaz hacmi de yeryüzündeki yaşam açısından önemlidir. Minik boyuttaki göktaşları, hızla girdikleri bu katmanda sürtünme tesiri ile buharlaşarak yok olurlar.
Ekzosfer, atmosferin tabakalarından biridir. Termosferin sona erdiği termopoz düzeyinin üstünde kalan atmosfer bölümüdür. Oldukça seyrek hidrojen ve helyum atomlarından oluşur, giderek seyrelip gezegenler arası ortamla birleşir.
800 kilometreden oluşur. Burada artık belirgin bir sınır olmadığından boşluğa geçiş vardır. Ergonomik nedenlerle, yer yüzeyinden 100 km yükseğe yerleştirilen düşsel Karman Hattı, dünya ile uzayın sınırı olarak kabul edilir. Suni uydular bu katmanda bulunur. Atmosferin son katıdır. Sınırı kati değildir. Bu katta gazlar fazlaca seyrektir. Yer çekimi fazlaca düşüktür.

---

Değişik Kaynaktan Ekzosfer Nedir ?

---

Ekzosfer, atmosferin tabakalarından biridir. Termosferin sona erdiği termopoz düzeyinin üstünde kalan atmosfer bölümüdür. Oldukça seyrek hidrojen ve helyum atomlarından oluşur, giderek seyrelip gezegenler arası ortamla birleşir.
800 kilometreden oluşur. Burada artık belirgin bir sınır olmadığından boşluğa geçiş vardır. Ergonomik nedenlerle, yer yüzeyinden 100 km yükseğe yerleştirilen düşsel Karman Hattı, dünya ile uzayın sınırı olarak kabul edilir. Suni uydular bu katmanda bulunur. Atmosferin son katıdır. Sınırı kati değildir. Bu katta gazlar fazlaca seyrektir. Yer çekimi fazlaca düşüktür.
Oxijen fazlaca mühim bir gazdır.insan hayatında önemlidir fazlaca seyrek ve basıncı yüksektir
Atmosferin en dış sınırıdır.Oldukça seyrelmiş iyonlardan oluşmuştur.Bu tabakada yükseldikçe iyonların oranı azalarak uzay boşluğuna geçilir. Ekzosfer tabakasına gelen Güneş ışınlarının değerine solar konstantı yada Güneş sabitesi denir. Bu enerji fazlaca yüksektir.Isıya dayanıksız olan metalleri kısa sürede eritebilir. Sadece Ekzosferde Güneş enerjisini dokunabilecek ortamda gaz olmadığından uzay benzer biçimde bu tabakada soğuktur.

---

Troposfer

---

Troposfer, atmosferin yere temas eden en alt katıdır. Gazların en yoğun olduğu kattır. Kalınlığı kutuplarda 6, ekvatorda 16 km. civarındadır ve mevsimlere gore değişim gösterir.
Kuvvetli yatay ve dikey hava hareketleri görülür. Ekvator üstündeki kalınlığı 16–17 km.,45° enlemlerinde 12 km, kutuplardaki kalınlığı ise 9–10 kmdir. Bunun sebebi ekvatorda ısınan havanın hafifleyerek yükselmesi kutuplarda ise soğuyan havanın ağırlaşarak çökmesidir. Şu demek oluyor ki ekvatorla kutuplar arasındaki ısı farkıdır. İçinde değişken sıcaklığın yatay ve dikey değişimlerini etkilediği benzer biçimde, hava akımları, bulutluluk, rutubet, yağışlar, tazyik değişimleri benzer biçimde meteorolojik vakalar, kaotik bir sistem içinde troposferin dünya ölçeğinde karmaşık davranış biçimini ortaya koyar ve uzun solukta iklimleri belirler.Mevsimleri de ayarlar.
Stratosfer, Tropopozdan başlayarak 50 km. yüksekliğe kadar uzanır. İçerdiği ozon (O3) molekülleri Güneş’ten gelen morötesi ışınları soğurarak bu katmanın ısınmasına neden olur. Bu yüzden, tropopoz düzeyinde -50oC ile -60oC içinde olan ısı stratosferin alt kesimlerinde her kilometrede 1oC , üst kesimlerinde ise her kilometrede 3oC kadar artarak stratosferin üst sınırı olan stratopozda 0oC düzeyine kadar yükselir. Bu ısı dağılımı, stratosferin hava akımlarının son aşama azca olduğu bir katman olarak korunmasını sağlar. Bu özellik, stratosfer düzeyinde oluşan kirliliğin kalıcı olabilmesi benzer biçimde bir sakınca da yaratabilmektedir. Yeryüzündeki yaşam için ölümcül etkilere haiz morötesi ışınları süzen ozon tabakası için zararı dokunan bileşiklerin stratosfere ulaşmasını önlemek bu açıdan ehemmiyet taşımaktadır.

---

Stratosfer

---

Stratosfer’n atmosferde yeri. Tabakalar orantılı çizilmemiştir. Yerkürenin yüzeyinden atmosferin tepesine (50 km) kadar olan uzaklık, Yerkürenin yarıçapının %1′i kadardır.
Stratosfer, troposferdan başlayarak 50 km. yüksekliğe kadar uzanır. İçerdiği ozon (O3) molekülleri Güneş’ten gelen morötesi ışınları soğutarak bu katmanın ısınmasına neden olur. Bu yüzden, tropopoz düzeyinde -50 °C ile -60 °C içinde olan ısı stratosferin alt kesimlerinde her kilometrede 1 °C , üst kesimlerinde ise her kilometrede 3oC kadar artarak stratosferin üst sınırı olan stratopozda 0 °C düzeyine kadar yükselir. Bu ısı dağılımı, stratosferin hava akımlarının son aşama azca olduğu bir katman olarak korunmasını sağlar. Bu özellik, stratosfer düzeyinde oluşan kirliliğin kalıcı olabilmesi benzer biçimde bir sakınca da yaratabilmektedir. Bu tabakada ısı yükseklikle artar. bundaki en büyük etken, en mühim sera gazlarından önde gelen ozonun atmosferdeki konsantrasyonunun büyük bölümünün bu tabakada olmasıdır. güneş ışınları ozon tarafınca emilerek bu tabakanın ısınmasına sebep olur. Yeryüzündeki yaşam için ölümcül etkilere haiz morötesi ışınları süzen ozon tabakası için zararı dokunan bileşiklerin stratosfere ulaşmasını önlemek bu açıdan ehemmiyet taşımaktadır. Bir tek yatay yönlü hava hareketleri görülür. Stratosferin kesin yapısı gereğince stratosferde yatay hareket varken düşey hareket gözlenmez. bunun sonucunda stratosfer ile öteki tabakalar içinde stratosferden meydana gelen bir taşınım olmaz. mesela yüksek bir volkanik dağın püskürttüğü küller [troposfer]i aşıp stratosfere ulaşırsa, bu küller stratosferde hapsolmuş olurlar ve devamlı bir kirlilik yaratırlar.

---

Mezosfer

---

Mezosfer, atmosferin deniz düzeyinden 50 km – 80 km yükselti içinde kalan tabakasıdır.
Atmosferin “stratosfer” isminde olan alt tabakası ile “termosfer” isminde olan en üst tabakası içinde yeralan mezosferde, sıcaklıklar alt sınırı olan stratopozda 0 °C’tan, üst sınırı oluşturan mezopozda -90 °C’a kadar değişmiş olur. Mezosferin altında, Güneş ışınlarının enerjisi Yer yüzeyi ve ozon tabakası tarafınca soğurulur. 1991′de fırlatılan ABD uzay araştırma aracı Discovery, mezosferde rüzgar dalgaları gözlemiştir.

Değişik bir kaynaktan mezosfer nedir ?

Mezosfer, atmosferin deniz düzeyinden 50 km – 80 km yükselti içinde kalan tabakasıdır.
Atmosferin “stratosfer” isminde olan alt tabakası ile “termosfer” isminde olan en üst tabakası içinde yeralan mezosferde, sıcaklıklar alt sınırı olan stratopozda 0 °C’tan, üst sınırı oluşturan mezopozda -90 °C’a kadar değişmiş olur. Mezosferin altında, Güneş ışınlarının enerjisi Yer yüzeyi ve ozon tabakası tarafınca soğurulur. 1991′de fırlatılan ABD uzay araştırma aracı Discovery, mezosferde rüzgar dalgaları gözlemiştir.
Stratosfer ile sınırını, ısı artışının bir kez daha tersine döndüğü stratopoz düzeyi belirler. Mezosfer süresince ısı gene artan yükseklikle beraber, basınçla orantılı olarak düşmeye devam eder ve 90 km. de -100oC olur. Mezosferde atmosfer yoğunluğu deniz düzeyindekine gore 1/1000-1/1.000.000 kadardır. Sadece bu seyrek gaz hacmi de yeryüzündeki yaşam açısından önemlidir. Minik boyuttaki göktaşları, hızla girdikleri bu katmanda sürtünme tesiri ile buharlaşarak yok olurlar.
MEZOSFER:
a)-Ozonosfer: oksijen güneş ışıklarının etkisiyle (2oksijen) bünyesine bir molekül oksijen daha alarak (3oksijen) ozonu oluşturur.
Güneşten gelen canlılar için zararı dokunan olan kısa dalgalı (mor ötesi,ultravole) ışınları ozon tarafınca tutulur.
b)-Kemosfer:
* Yer yüzünden yükselen gazların bir kısmı lutra vole ışınlarının etkisiyle iyonlarına ayrılır.İyonlaşma sonucu ısı arttığından ısı 100santigratderece çıkar.
*Güneşten gelen zararı dokunan ışınların bir kısmı da burada tutulur.

---

Termosfer

---

Mezosferden itibaren 400 km. yüksekliğe kadar uzanan katmandır. Bu katmanda güneş ışınları yoğun olarak hissedilir. Sıcaklığın güneşin etkisine gore 200 ile 1600°C’dir. Bu katmanda gazlar iyon halinde bulunur ve iyonlar içinde elektron alışverişi oldukça fazladır. Bu yüzden komünikasyon sinyalleri ve radyo dalgaları fazlaca iyi iletilir.
Atmosferin bir tabakası olan termosfer, mezosferin üst sınırında, ısı eğrisinin gene yön değiştirdiği 90 km. yükseklikte adım atar. Bu bununla birlikte, iyonosfer olarak adlandırılan atmosfer katmanının alt sınırıdır. Bu düzeyden başlayarak, atmosferin daha alçaktaki üç katmanda alışılmış bileşimi değişmeye adım atar. Güneş ışınımlarının yoğun tesirinin hissedildiği bu yükseltilerde iyonize atomlar ve özgür elektronlar bir plazma ortamı içinde bulunurlar. Çeşitli dalga boylarında ışınımların gözlendiği termosfer, adını yükselti ve Güneş etkinliğine gore 200-1600oC içinde değişen sıcaklığından alır.kütle olarak atmosferin azca bir kısmını oluşturur.gazlar burada hidrojen ve oksijen iyonlarına ayrılır.kısa dalga boyunasahip enerjinin absorbe edilmesinden dolayı ısı burada artar.

---

Ozonosfer

---

oksijen güneş ışıklarının etkisiyle (2oksijen) bünyesine bir molekül oksijen daha alarak (3oksijen) ozonu oluşturur.
Güneşten gelen canlılar için zararı dokunan olan kısa dalgalı (mor ötesi,ultravole) ışınları ozon tarafınca tutulur.

---

Kemosfer

---

şemosfer de denir. atmosferin katmanlarından biridir. Ozon tabakasının üst sınırından başlayarak 80-90km. yüksekliğe kadar çıkar. Büyük ısı değişikliğine haizdir. Alt kısımlarında 80 oC’ye varan ısı üst kısımlarında –30oC’ye düşer.
Kemosfer Nedir ?
* Yer yüzünden yükselen gazların bir kısmı lutra vole ışınlarının etkisiyle iyonlarına ayrılır.İyonlaşma sonucu ısı arttığından ısı 100santigratderece çıkar.
*Güneşten gelen zararı dokunan ışınların bir kısmı da burada tutulur.

---