Mesnevilerin Özellikleri

Mesnevi türünün temeli Arap ve İran edebiyatlarına dayanır. Öteki pek oldukca yazınsal türde olduğu benzer biçimde mesnevide de Divan şairlerimiz başlangıçta Arap ve İran edebiyatına ilişik belli başlı mesnevileri tercümeyle işe başlamışlar; arkasından da müstakil ve orijinal mesneviler yazmışlardır. Bilhassa 17. yüzyıldan sonrasında artık şairlerimiz, yapılarını ulusal kimliğimizin oluşturduğu mesneviler yazmaya başlamışlardır. Bu mevzuda Muhammet Kuzubaş’ın Mahzen-i Esrar ile Nefhatü’-l Ezhar Mukayesesi adlı emek harcaması, mesnevilerimizin İran ve Arap kültüründen çıkarak yerli kaynaklara yöneldiğini ortaya koyması bakımından dikkat çekicidir.

Mesnevinin Özellikleri:
1. Her beyti kendi içinde kafiyelidir. Şu demek oluyor ki aa, bb, cc, dd…
2. Bu şiirlerde mevzu ve beyit sayısı bakımından sınır olmadığı için Divan şairleri bu tür ile uzun şiirler yazmışlardır. Sözgelişi, Mevlana’nın Mesnevi’si 25.700 beyitten oluşmuştur. Meşhur İran Şairi Firdevsî’nin Şeh-nâme’si de ortalama 60.000 beyittir.
3. Edebiyatımıza İran Edebiyatı’ndan geçmiştir.
4. Mesnevide beyitler, kendi içinde anlam birliğine haizdir, beyitler içinde mevzu birliği gözetilir.
5. Her beytin ayrı ayrı kafiyelenişi yazma kolaylığı sağlar.
6. Uzun mesnevilerde monotonluğu ortadan kaldırmak için öykü kahramanının ağzından söylenen gazellere de yer verilmiştir.
7. Bazı şairler beş yada beşten fazla mesnevi yazmışlardır. Bunlar da ayrı isimlerle anılır. Beş mesnevinin bir araya gelmesiyle oluşturulmuş esere hamse denir. Ali Şir Nevâî, Taşlıcalı Yahya, Hamdullah Hamdi, Nergisî hamse şairlerinden bazılarıdır.
8. Aruzun kısa kalıpları ile yazılır.
9. Edebiyatımızda mesnevi türünün meşhur adları şunlardır: Fuzûlî, Şeyhi, Nâbî, Şeyh Galip.
10. Mesnevilerde çeşitli mevzular işlenir.

Not: Her beytin kendi içinde uyaklı oluşu şaire söyleme kolaylığı elde etmiş, ozan böylelikle işlediği mevzuyu istediği kadar uzatabilmiştir.

1. Aşk temalı mesneviler: Fuzûlî- Leyla vü Mecnun
2. Dinî ve tasavvufî mesneviler: Mevlid (Vesiletü’n-Necat)- Süleyan Çelebi, Şeyh Galib- Hüsn ü Aşk
3. Zamanı- Destanî mesneviler: Mihailoğlu Ali Beğ – Gazavatnâme
4. Bir şehri ve güzelliklerini özetleyen mesneviler: Bu tip mesnevilere şehr-engiz de denir. Türk edebiyatına özgü bir mesnevi türüdür. Mühim bir kenti güzellikleri ve mühim özellikleri ile anlatmayı amaçlar. Taşlıcalı Yahya – İstanbul Şehr-engizi, Enderunlu Fazıl – Zenan-nâme.
5. Hiciv ve gülmece temalı mesneviler: Toplumun ya da kişilerin aksak ve noksan taraflarını, zaaflarını yermek ve bir anlamda öğrenek vermek amacıyla yazılan iğneleyici mesnevilerdir.Şeyhi’nin Harname’si bu tür mesnevilerin en güzel örneğidir.
6. Ahlakî-öğretici mesneviler: Nâbî- Hayriyye

Not: Divan Edebiyatında bugünkü anlamda öykü ve roman yoktu. Mesneviler bir bakıma bugünkü öykü ve romanın, İslamiyet’ten Ilkin Türk Edebiyatı’ndaki destanın Divan Edebiyatındaki karşılığıdır.


  1. mesnevilerin özellikleri
  2. mesnevilerin özellikleri maddeler halinde
  3. mesnevilerin özellikleri mevzusu
  4. mesnevilerin düzenleme özellikleri
  5. mesnevilerin ortak özellikleri

  1. Mevlana’nın Eserleri
  2. Türk edebiyatının en oldukca malum mesnevileri nedir
  3. Mevlana Celaleddin Rumi Tüm Eserleri
  4. Gazeller Mesnevinin Hangi Bölümündedir

Yorum yapın