MVC (Model-View-Controller) nedir?

MVC (Model-View-Controller) nedir?

MVC (Model-View-Controller), yazılım geliştirme sürecinde kullanılan bir tasarım desenidir. Bu desen, bir uygulamanın bileşenlerini ve işlevlerini ayrı ayrı modüllerde organize ederek daha iyi bir tasarım ve bakım sağlar. MVC, bilhassa web uygulamaları ve masaüstü uygulamalar benzer biçimde kullanıcı arayüzü gerektiren yazılımların geliştirilmesinde yaygın olarak kullanılır.

MVC tasarım deseni üç ana bileşeni ihtiva eder:

  1. Model (Model): Model, uygulamanın iş mantığı ve veri işleme kısmını temsil eder. Verilerin saklanması, işlenmesi ve uygulama durumunun yönetilmesi bu bileşenin sorumluluğundadır. Model, çoğu zaman veritabanı, dosya sistemi yada uzak sunuculardan veri alır ve bu verileri işler. Model, kullanıcı arayüzünden bağımsızdır ve kullanıcı etkileşimi yada görüntüleme ile ilgilenmez.

  2. View (Görünüm): Görünüm, kullanıcı arayüzünün (UI) temsilini oluşturur ve kullanıcıya verileri gösterir. Kullanıcıya verilerin sunulmuş olduğu kısım burasıdır. Görünüm, kullanıcının verilere erişimini ve etkileşimini kolaylaştırır. Bir modeli temsil eden birden fazla görünüm olabilir. Her bir görünüm, değişik bir halde verileri gösterir.

  3. Controller (Denetleyici): Denetleyici, kullanıcının etkileşimlerini (mesela, kullanıcının bir düğmeye tıklaması benzer biçimde) algılar ve bu etkileşimlere nazaran işlem yapar. Denetleyici, kullanıcı isteklerini anlamış olur ve modeli günceller yada görünümü değiştirir. Model ile görünüm içinde iletişimi sağlar ve uygulama mantığı kontrolünü sağlar.

MVC deseni, uygulamanın daha iyi organize edilmesini ve bakımını kolaylaştırır. Her bir bileşen kendi sorumluluklarına haizdir, bundan dolayı değişikliklerin bir bileşeni diğerlerini etkilemeden yapılabilmesi mümkün olur. Ek olarak, aynı modelin değişik görünümler tarafınca kullanılabilmesi uygulamanın esnekliğini artırır. Bundan dolayı, birçok yazılım geliştirme çerçevesi ve teknolojisi MVC desenini temel alır.

Tarihsel gelişimi

MVC (Model-View-Controller) tasarım deseni, yazılım mühendisliğinde kullanılan ve bilhassa kullanıcı arayüzü gerektiren uygulamaların geliştirilmesi için mühim bir rol oynayan bir tasarım desenidir. MVC’nin zamanı ve gelişim süreci aşağıdaki benzer biçimde özetlenebilir:

  1. İlk Gelişimler (1970’ler): MVC tasarım deseni, Xerox PARC (Palo Alto Araştırma Merkezi) benzer biçimde araştırma laboratuvarlarında geliştirilen ilk grafik kullanıcı arayüzü (GUI) uygulamaları için tasarlandı. Bu zamanda, kullanıcı arayüzü ve uygulama mantığı arasındaki ayrımın önemi fark edilmeye başlandı.

  2. Smalltalk-80 ve Xerox PARC: MVC tasarım deseni, Smalltalk-80 adlı bir programlama dilinde geliştirildi ve Xerox PARC laboratuvarında uygulandı. Bu zamanda, GUI tabanlı uygulamaların geliştirilmesinde, modelin kullanıcı arayüzünden ayrılması ve arayüzün değişikliklere duyarlı hale getirilmesi amacıyla MVC tasarım deseni kullanıldı.

  3. MVC’nin Popülerleşmesi (1980’ler): 1980’lerde, MVC tasarım deseni popülerlik kazanmıştır ve bilhassa GUI tabanlı uygulamaların geliştirilmesi esnasında yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Bu zamanda, bilgisayar yazılımı geliştirme süreçleri ve GUI tasarımı daha çok dikkat çekmeye başladı.

  4. Widely Used in Frameworks (1990’lar ve Sonrası): MVC tasarım deseni, yazılım geliştirme için çeşitli platformlar ve programlama dilleri için kullanılan çerçevelerde yaygın olarak kullanılmaya devam etti. Bilhassa web uygulamaları için geliştirilen çerçevelerde (mesela, Ruby on Rails, Laravel vb.) MVC tasarım deseni kullanılmaktadır.

  5. Değişik Türevler ve Uyarlamalar: Süre içinde, MVC tasarım desenine dayalı değişik türevler ve uyarlamalar geliştirildi. Mesela, Model-View-Presenter (MVP) ve Model-View-ViewModel (MVVM) benzer biçimde tasarım desenleri, MVC’nin temel prensiplerine dayalı olarak geliştirildi.

MVC tasarım deseni, yazılım geliştirme süreçlerini daha iyi organize etme, bakımı kolaylaştırma ve kodun tekrardan kullanılabilirliğini artırma mevzularında büyük bir katkı elde etmiştir. Günümüzde, birçok çerçeve ve teknoloji, MVC deseni yada onun türevlerini temel alarak uygulamalar geliştirir. Bu tasarım deseni, yazılım mühendisliğinin mühim bir bileşeni olmaya devam etmektedir.

MVC nin önemi

MVC (Model-View-Controller) tasarım deseni çağdaş yazılım geliştirmede hala büyük öneme haizdir. Bazı sebepleri:

  1. Modülerlik ve Bakım Kolaylığı: MVC, yazılımın modüler bir halde organize edilmesini sağlar. Model, View ve Controller bileşenleri ayrı ayrı tasarlandığı için bir bileşenin değiştirilmesi yada güncellenmesi diğerlerini etkilemez. Bu, yazılımın bakımını kolaylaştırır.

  2. Paralel Geliştirme: MVC, değişik geliştiricilerin aynı anda değişik bileşenler üstünde çalışmalarına izin verir. Model, View ve Controller’ın ayrı olması, geliştirme sürecini paralel hale getirebilir.

  3. UI ve İş Mantığı Ayrımı: MVC, kullanıcı arayüzünü (View) iş mantığından (Model) ayırır. Bu, kullanıcı arayüzünün kolayca değiştirilmesini ve değişik platformlara (web, mobil, masaüstü) uyumlu hale getirilmesini sağlar.

  4. Kontrol Edilebilirlik: MVC tasarımı, kodun kontrol edilebilirliğini artırır. Model, iş mantığını temsil etmiş olduğu için iş mantığı testleri ek olarak yapılabilir. Controller’ın işlevleri de kontrol edilebilir.

  5. Yine Kullanılabilirlik: Model ve Controller, değişik projelerde yada değişik parçalarında yeniden kullanılabilir. Bilhassa Model, veri işleme ve gizleme işlevleri sebebiyle çoğu zaman başka projelerde de kullanılabilir.

  6. Daha Temiz ve Daha Organize Kod: MVC, kodun daha temiz ve daha organize olmasına destek sunar. Her bileşenin belirli bir sorumluluğu vardır ve bundan dolayı kod karmaşıklığı azalır.

  7. Ölçeklenebilirlik: MVC, uygulamanın ölçeklenebilirliğini artırır. Her bir bileşen, gereksinim duyulduğunda kolayca değiştirilebilir yada ölçeklendirilebilir.

  8. Bağımsızlılık: Her bir bileşen, öbürlerinden bağımsızdır. Bu, değişik bileşenlerin değişik geliştiriciler tarafınca değişik zamanlarda geliştirilmesine olanak tanır.

MVC tasarım deseni, çağdaş yazılım geliştirme projelerinde, bilhassa büyük ve karmaşık projelerde, yazılımın daha etkili bir halde yönetilmesine ve sürdürülmesine destek sunar. Ek olarak, bu tasarım deseni, kullanıcı deneyimi ve kullanıcı arayüzünün geliştirilmesinde daha çok esneklik sunar, zira görünüm ve iş mantığı ayrıdır ve görünüm platformlarına nazaran özelleştirilebilir.

Dezavantajları

MVC (Model-View-Controller) tasarım deseni, birçok avantaj sunsa da, bazı dezavantajları da vardır. 

  1. Karmaşıklık: MVC, uygulamanın bileşenlere ayrılmasını ve her birinin belirli bir sorumluluğu olmasını gerektirir. Bu, ufak yada kolay projeler için gereksiz karmaşıklık yaratabilir. Bundan dolayı, bazı kolay projelerde MVC kullanmak, aşırı mühendislik olabilir.

  2. Bağlantı Meseleleri: MVC bileşenleri arasındaki kontakt karmaşıklığına yol açabilir. Bilhassa Controller ve View arasındaki kontakt ve veri paylaşımı problemler doğurabilir.

  3. Artan Dosya Sayısı: MVC uygulamaları çoğu zaman fazlaca sayıda dosyaya haizdir. Model, View ve Controller her biri ayrı dosyalarda bulunur ve bu, uygulama projesinin yönetimini karmaşıklaştırabilir.

  4. Öğrenme Eğrisi: MVC tasarım desenini idrak etmek ve uygulamak, bilhassa yeni başlayanlar için belirli bir öğrenme eğrisi gerektirebilir. Bu tasarım desenini etkili bir halde kullanmak için edinim ve anlayış gerekebilir.

  5. Fark Hatası: MVC tasarımı gereği Model, View ve Controller’ın kati bir ayrımı olmalıdır. Sadece bazı durumlarda bu ayrımı tutturmak zor olabilir ve karmaşık bir uygulamada bu ayrımın sürdürülmesi zorlaşabilir.

  6. Veri Uyumsuzluğu: Model, uygulamanın iş mantığını temsil eder, sadece kimi zaman bu modelin veri kaynakları ile uyumsuzluğu sorunlara yol açabilir. Veritabanı yada dış veri kaynaklarındaki değişimler, model ile uyumsuzluğa niçin olabilir.

  7. Performans Sorunları: MVC tasarım deseni, büyük veri işleme uygulamalarında yada yüksek trafikli web uygulamalarında performans problemlerine niçin olabilir. Bilhassa fazla sayıda veri modeli yada sık sık veri işleme gerektiren uygulamalarda performans iyileştirmeleri gerekebilir.

MVC nedir? hakkında sıkça sorulanlar

MVC’ye niçin gereksinim var?

MVC tasarım deseni, yazılım projelerini organize etmek, bakımını yapmak ve geliştirmek için bir yapı sağlar. Ek olarak, kullanıcı arayüzü, iş mantığı ve veritabanı işlemlerini birbirinden bağımsız hale getirerek kodun modüler ve tekrardan kullanılabilir olmasını sağlar. Bu da takımlar içinde işbirliğini kolaylaştırır, bakımı ve geliştirmeyi daha etkili kılar. Ek olarak, MVC deseni, kodun daha okunabilir ve sürdürülebilir olmasına destek olarak yazılım projelerinin ölçeklenebilirliğini artırır.

MVC hangi dil?

Model-View-Controller (MVC) tasarım deseni, bir dil ile sınırı olan değildir ve fazlaca sayıda programlama dilinde uygulanabilir. Bilhassa web geliştirmede sıkça kullanılan diller içinde Java, C#, Ruby, PHP benzer biçimde dillerde MVC uygulamalarına rastlanır. Her dilin kendi MVC framework’leri bulunabilir.

Python MVC nedir?

Python dilinde MVC, web uygulamaları geliştirmek için kullanılan bir tasarım desenidir. Django ve Flask benzer biçimde popüler web framework’leri, Python dilinde MVC desenini destek sunar. Bu framework’ler, web uygulamalarını organize etmek, veritabanı işlemlerini yönetmek ve kullanıcı arayüzünü düzenlemek için MVC yaklaşımını benimser.

React MVC midir?

React, bir kullanıcı arayüzü kütüphanesi olup aslına bakarsak MVC (Model-View-Controller) desenini tam olarak takip etmez. React, daha fazlaca “Component-Based Architecture” (Bileşen Tabanlı Mimarilik) prensiplerine dayanır. Sadece, Redux benzer biçimde durum yönetimi kütüphaneleri kullanılarak, React uygulamalarında da benzer bir yapı elde edilebilir.

MVC Framework mü?

MVC, bir tasarım deseni olup kendi başına bir framework değildir. Sadece, birçok programlama dilinde ve bilhassa web geliştirmede kullanılan popüler framework’ler, MVC desenini temel alır. Mesela, Ruby on Rails (Ruby), Laravel (PHP), ASP.NET MVC (C#) benzer biçimde framework’ler, MVC desenini uygulayarak web uygulamalarının yapılandırılmasını sağlar.

Yorum yapın