Suni zeka, son dönemlerde hem dünyada hem devletimizde kritik edilmeye başlandı. Kimisi suni zekanın insan enerjisini azaltacağını, bu yüzden işsizliğe yol açacağını, kimisi ise büyük fırsatlar doğuracağını öngörüyor.
Peki nedir bu suni zeka?
Özetlemek gerekirse suni zeka
Suni zeka (AI), bilgisayar sistemlerine insan benzeri zeka kabiliyetleri kazandırmayı amaçlayan bir bilim ve teknoloji dalıdır. Bu teknoloji, veri analizi, öğrenme, karar verme ve problemleri çözme benzer biçimde zekaya özgü işlevleri gerçekleştiren algoritmalar, yazılımlar ve donanımların geliştirilmesiyle ilgilidir. Suni zeka, birçok uygulama alanında kullanılır, ayrıca otomasyon, dil işleme, görüntü tanıma, sürücüsüz araçlar ve sıhhat hizmetleri benzer biçimde birçok sektörde büyük bir potansiyele haizdir. Bilgisayarlar, büyük oranda veriyi süratli bir halde çözümleme edebilme, öğrenme kabiliyetleri kazanabilme ve karmaşık görevleri yerine getirebilme becerisi kazanırken, suni zeka, gelecekte birçok endüstriye ve insan hayatına büyük katkılar sunma potansiyeline haizdir.
Suni zeka; insan benzer biçimde davranışlar sergileme, sayısal mantık yürütme, hareket, konuşma ve ses idrak etme benzer biçimde birçok kabiliyete haiz yazılımsal ve donanımsal sistemler bütünüdür. Başka bir deyişle suni zeka; bilgisayarların insanoğlu benzer biçimde düşünmesini sağlar.
Suni zekaya X sorusu yönetildiğinde daha ilkin verilen yada tanımlanan X sorusu cevapları arasından en rasyonel olanını seçip sunar. Bu nedenden dolayı X sorusu erişince her defasında suni zeka X sorusunun cevaplarını süzer ve en rasyonel olanını sunar. Suni zeka günümüzde X sorusu örneğinden daha fazlasını yapmaktadır.
Suni zekayı tek başlık altında ele almak yanlış olur. Makine öğrenimi (Machine learning), Derin öğrenme (Deep learning) benzer biçimde kavramlar suni zekayı oluşturan kapsayıcı terimlerdir.
Suni zeka, Makine öğrenimi, Derin öğrenme terimleri arasındaki farkı idrak etmek için aşağıdaki kronolojik sıralamayı incelemekte yarar var.
Makine öğrenimi (Machine Learning) nedir?
Kronolojik sıralamadanda görüleceği suretiyle Suni zekanın bir kolu olan Makine öğrenimi bununla beraber Derin öğrenmeyi kapsayan bir başka suni zeka alt bilim dalı.Peki, nedir bu Makine öğrenimi? Ne işe yarar?
Makine öğrenmesi, makinenin sağlanan verilerle mantıklı ve rasyonel sonuçlar türetmesini elde eden algoritmalardır.Örnek verecek olursak; Bir mağazada müşterilerin alışveriş fişi verileri ile ilgili algoritma yazılıyor. Bu algoritma; Cips alan müşterilerin bununla beraber kola aldıkları bilgisini veriyor. Bu duruma istinaden cips rafları ile kola dolapları birbirine yakınlaştırılıyor ve satışlarda yükseliş görülüyor. Bir başka örnekte algoritmaya Üzüm tanıtılacak. Algoritmaya; Beyaz, mor, yuvarlak benzer biçimde özellikler tanımlanıyor. Üzüm ve Muz’u Makine öğrenimine sorunca hangisinin Üzüm bulunduğunu tanımlanan detayları eleyerek ve rasyonellik ilkesini benimseyerek karar veriyor. Bu örnekte makine öğrenimini en kolay haliyle ele aldık. Makine öğrenimi günümüz teknolojilerinde akıl sınırlarını zorlayacak detayları bizlere sunuyor.
Derin öğrenme (Deep Learning) nedir?
Derin öğrenme gene kronolojik sıralamadan görüleceği üstü hem Suni zekanın hem de Makine öğreniminin alt dalı olan bir teknoloji. Nedir bu Derin öğrenme? Ne işe yarar?
Derin öğrenme ve Makine öğrenimi birbirlerine oldukça benzer yapılardır. Derin öğrenme, Beynimizdeki nöronlar benzer biçimde çalışır. Üzüm örneği ile Derin öğrenme terimini ortaya çıkaralım.
Makine öğreniminde Üzümün özelliklerini biz tanıtırken, Derin öğrenmede kendi kurallarını kendisi oluşturur; Hangisinin muz hangisinin üzüm bulunduğunu kendi işlemleriyle ayırt edebiliyor.
Algoritmanın kendi kendine öğrenmesi, öğrendiği detayları geliştirmesi ve sunmasına en güzel örnek Google’nın ürünlerinden olan Google Translate; 100 dilden fazla dilde tercüme icra eden bu hizmetin arkasında derin öğrenme yatmakta.
Yapay zekanın uygulama alanları
Suni zekanın en mühim uygulama alanları şöyledir;
- Ses tanıma
- Görüntü işleme
- Naturel dil işleme
- Muhakeme
Ses tanıma; Ses tanıma teknolojisi günümüzde level atlamış; Suni zekalar sesi tanımakla kalmayıp sesi anlayıp yanıt verme seviyesine gelmiştir.Bilgisayarın sesi tanıması, sesleri harflere dönüştürmesi, harfleri anlayıp yanıt vermesi {hiç de} kolay değil bir tek buradan baktığımızda bile bu hızla gelişen teknolojinin ne kadar geliştiğini görmekteyiz. Ses tanıma teknolojisi bir tek akıllı telefonlarımız da bulunan siri,cortana benzer biçimde ya da öteki sanal asistanlarda kullanılmamaktadır. Hayatımızın her noktasında ses tanıma teknolojisine dair ürünler görmek mümkün.
Görüntü işleme; Görüntü işleme hayatımızın birçok noktasında kullanılmaktadır. Sürücüsüz araçların daha güvenli hareket etmeleri için etrafını iyi anlamaları gerekmektedir.Görüntü işleme yardımıyla pikseller koda dönüşüyor. İnsanları,hayvanları, trafik ışıklarını, uyarı levhalarını anlayan ve buna nazaran hareket eden sürücüsüz vasıta görüntü işlemeye verilecek en iyi örneklerden biri.
Naturel dil işleme; Öteki suni zeka uygulama alanlarında olduğu benzer biçimde naturel dil işleme alanında birçok alt başlık ve kullanım alanı mevcut. En kolay örneğiyle Google benzer biçimde arama motorlarında “Bunu mu demek istediniz” benzer biçimde cümlelerle arama algoritmaları geliştiriliyor. Arama motoru örneğinden daha fazlasının yapıldığını hatırlatmak da yarar var.
Muhakeme; Ilk olarak muhakemenin tanımını yapmakta yarar var. Muhakeme;”Birbirine karşı savları olan iki yanı dinleyerek bir yargıya varma, yargılama.” Suni zeka da muhakeme en zor alanlardan biridir. Oluşturulan suni zekanın birkaç vakası süzüp en mantıklı en rasyonel sonucu vermesi oldukça önemlidir. Mesela; Bir dava da hakimin suçluyu suçsuzu ayırt etmesi muhakeme kabiliyetine bağlıdır. Burada suni zeka delilleri ve vakası eleyerek muhakeme kabiliyeti ile suçluyu suçsuzu ayırt edilebilmektedir.
Suni zekanın geleceği
Suni zekanın geleceği ile ilgili birçok kuram bulunmakta. Daha oldukça filmlere mevzu olan bu teoriler; Günümüz dev şirketlerinin CEO’larının dahil olduğu tartışmalara kadar uzanmaktadır.
Tesla’nın kurucusu ve CEO’su Elon Musk; Suni zekada ki gelişmelerden kaygı duyduğunu belirtmişti.
Suni zeka hakkında negatif görüşleri bulunan Musk, negatif görüşlerine karşın geçen aylarda kendi kendine giden sürücüsüz aracı Tesla Model S’i tanıtmıştı.
Meşhur fizikçi Stephen Hawking;”Suni zeka insanlığın son buluşu olacak.” diyerek suni zekanın insanlığın sonunu getireceğini ima etmişti.
Feysbuk kurucusu Mark Zuckerberg ise; “Bu mevzuyla ilgili görüşlerim oldukça net. İyimserim. Hayırcıları ve kıyamet senaristliği uyduranları anlamıyorum. Hakikaten negatif ve bazı yönlerden de sorumsuz buluyorum.” diyerek tüm negatif görüşlerin aksine suni zeka geleceğine pozitif baktığını vurgulamıştı. Suni zekayla ilgili negatif görüşleri bulunan yöneticileri eleştiren Mark Zuckerberg’e yanıt gecikmemiş münakaşaya Elon Musk dahil olmuştu.
Bir takipçisinin bu konuşmayla ilgili attığı bağlantıya yanıt veren Elon Musk; “Bu mevzuyu Mark’la konuştum. Bu mevzuyu pek anlamıyor”. demişti.
Dedikodular bir yana, Suni zeka (AI) teknolojisinin geleceği oldukça coşku vericidir ve bir takım olasılığı ihtiva eder. İşte suni zekanın geleceğine dair bazı mühim öngörüleri size aşağıda iletiyoruz:
- Daha İleri ve Özelleştirilmiş Sıhhat Hizmetleri: Suni zeka, hastalık teşhisi ve tedavilerinde büyük bir rol oynayabilir. Genetik ve kişisel verilere dayalı olarak özelleştirilmiş tıbbi tedavileri desteklemek için kullanılabilir.
- Otonom Araçlar: Suni zeka, sürücüsüz araçların geliştirilmesine olanak tanır. Bu, trafik kazalarını azaltabilir ve ulaşımı daha güvenli hale getirebilir.
- İş ve Endüstriyel Otomasyon: Suni zeka, işyerlerinde daha çok otomasyon ve verimlilik sağlayabilir. Rutin görevlerin otomasyonu, insanların yaratıcı ve stratejik görevlere odaklanmasına olanak tanır.
- Dil Çevirisi ve Kültürlerarası İletişim: Gelişmiş dil işleme kabiliyetleri, kültürlerarası iletişimi kolaylaştırır. Gerçek zamanlı dil çevirisi teknolojileri, dünya genelinde insanoğlu arasındaki dil bariyerlerini kaldırabilir.
- Eğitim ve Öğrenme: Suni zeka, öğrencilere daha özelleştirilmiş öğrenme deneyimleri sunabilir. Talebe gereksinimlerine nazaran özelleştirilmiş öğretim materyali ve geri bildirimler sağlama potansiyeline haizdir.
- Üretim ve Lojistik: Akıllı üretim ve lojistik süreçleri, tedarik zinciri yönetimi ve envanter optimizasyonunda suni zeka kullanımını artırabilir.
- Sanat ve Yaratıcılık: Suni zeka, müzik, fotoğraf, film ve edebiyat benzer biçimde sanatla alakalı ifade alanlarında kullanılabilir. Mesela, müzik besteleme yada sanat eserleri oluşturma mevzularında ortaklaşa iş yapabilir.
- İş İnsanı Olarak Suni Zeka: Suni zeka, iş dünyasında daha çok kullanılırken, iş dünyasındaki rolleri ve iş dünyası dinamikleri üstünde tesiri giderek artabilir.
- Etik ve Güvenlik Sorunları: Suni zeka kullanımı, etik sorunları ve güvenlik risklerini de bununla beraber getirebilir. Suni zekanın etik ve hukuki çerçeveleri oluşturulmalıdır.
Suni zeka teknolojisinin geleceği, büyük seviyede inovasyon, düzenleme, etik değerler ve toplumsal kabul ile şekillendirilecektir. Sadece potansiyelinden yararlanabilmek için gelecekte, bu hızla gelişen teknolojinin gelişimini dikkatle seyretmek ve yönlendirmek gerekecektir.