Karabasan ( uyku felci ) uyanma esnasında insan bedeninin geçici olarak hareket edememesi olarak tanımlanır. Köşede süzülen gölgeli bir figür görebilir, göğüs kafeslerinde bir baskı hissedebilir yada boğazlarının çevresinde bir el hissedebilirler. Bu garip deneyimler, tanısal ve oldukça yaygın bir uyku bozukluğu olan karabasan yada uyku felci olarak bilinir.
Tarih Süresince Gösterdiği Yaygınlık
Karabasan yada uyku felci hakkında malum bilgiler, çoğu zaman bizzat “karabasan” adı ile olmasa da değişik isimlerle tarih süresince yer almıştır. Dünyanın dört bir yanından gelen gelenekler ve efsaneler, , uyanamama ve belirsiz varlıkları görme, boğulma yada tutulma benzer biçimde korkulu deneyimler olarak nitelemişlerdir.
1664’te Hollandalı bir tabip, karabasan olan hastasının deneyimini, hastalığın malum ilk klinik açıklamasını da ifade eden “Karabasan yada Ağırlık basma” şeklinde tanımlamıştır.
2011 senesinde meydana getirilen bir incelemeye gore, dünya nüfusunun ortalama yüzde 7.6′ sı, yaşamları süresince minimum bir karabasan vakası yaşamaktadır; öğrenciler ve psikiyatri hastaları, bilhassa de travma sonrası stres yada ürkü atak bozukluğu olanlar içinde bu oranlar daha da yükselmektedir.
Ulusal Uyku Vakfı tarafınca tarif edilmiş olduğu şekilde karabasanı bununla beraber, aşırı uykululuk, uyku saldırıları ve ani kas denetim kaybı ile karakterize olan yaygın bir uyku hastalığı (narkolepsi) emaresidir. Narkolepsinin yokluğunda karabasan, “izole edilmiş uyku paralizi” yada “tekrarlayan izole uyku paralizi” olarak da bilinir.
Karabasan Anında Görülen Şeytanlar, Yaratıklar ve Öteki Halüsinasyonlar
Günümüzde bilim adamları paranormal olarak değil de nörolojik bir hastalık olarak bu fena kâbusu daha iyi kavramışlardır. Aslen bu uyku döngüsünün, süratli göz hareketler olarak da adlandırılan REM uykusu aşamasında meydana geldiği bilinmektedir.
Lisanslı bir klinik psikolog, ”Tarihsel Ruhsal ve Tıbbi Perspektifler” kitabının yazarlarından BrianSharpless, karabasan esnasında, REM uykusunda iki değişik perspektif oluyor.
Ek olarak REM uykusunda rüya görmeyi deneyimleme olasılığınız devasa yükseklikte ve bedeniniz de hakikaten felçli hale geliyor’ demiştir. karabasan esnasında, bir şahıs uyurken ya da uyanırken saniyelerce ya da dakikalarca nüzul halde olur. Yatakta vücut kaskatı kesilirken birçok insan canlı halüsinasyonlar yaşar.
Karabasan geçirmiş insanoğlu çoğu zaman odada fena bir varlık hissettiklerini söylemiş ve çoğunluk da bu varlığı şeytan olarak tanımlamışlardır. Geçtiğimiz ay SleepMedicine dergisinde gösterilen bir emek harcama, karabasan teşhisi konan 185 hastadan ortalama yüzde 58’inin odada bir varlık bulunduğunu, çoğu zaman insan dışı bir şey gördüğünü ve ortalama yüzde 22’sinin de odada çoğu zaman yabancı bir kişiyi gördüğünü söylediklerini bildirmiştir.
Amerikan Göğüs Hastalıkları Birliği’ ne gore bu fena kâbus, insanların göğüs kafeslerinde baskı hissetmelerine yada vücutlarını yönlendirmeden hareket ediyormuş benzer biçimde hissetmelerine niçin olabilir.
Kimi zaman insanoğlu bu halüsinasyonları keyifli buluyor ve sanki yerçekimsiz bir ortamdaymış benzer biçimde hissediyorlar. Sadece daha sık olarak gerçekleştiğinde bu duygular oldukça rahatsız edici olabilir. Nüzul benzer biçimde bu halüsinasyonlar da REM uykusunun kalıcı bir tezahürü olabilir.
Boston’ daki BethIsrael Deaconess Tıp Merkezi’ndeki psikiyatride araştırmacı olan Daniel Denis, “Amigdalanın, korku ve duygusal bellek için mühim olan REM’de oldukça etken bulunduğunu biliyoruz” dedi.
“Halüsinasyon, beyinde etken olarak korku ya da herhangi bir duygusal duruma yanıt veren bir bölüm var sadece çevrede bu yanıt vermenin sebebini açıklayacak hiçbir şey yok ise beynin bu paradoks için bir çözüm bulması, açıklaması ihtimaller içinde bir izahat’ dedi. Sadece halüsinasyonların aslolan sebebi hala bilinmemektedir.
Risk Faktörleri ve Tedavisi
2018’de meydana getirilen bir incelemeye gore; mdde kullanımı, genetik faktörler, travma öyküsü, psikiyatrik tanı ve fena fizyolojik sıhhat durumu ve uyku kalitesi benzer biçimde sayısız unsur karabasan geliştirme riskini artırabilir. Olay (karabasan gerçekleşme) sıklığı ve ciddiyeti, bununla beraber kaygı, stres benzeri semptomlar ve uyku yoksunluğu ile de ilişkilendirilmiştir.
Karabasan için kati bir tedavi yoktur, sadece çoğu zaman doktorlar tanı konulmuş hastaların, uyku düzenlerini iyileştirebilmeleri ve daha iyi bir yatış zamanı rutinini sürdürebilmeleri için yönlendirir.
İngiltere Ulusal Sıhhat Derneği’ne gore daha aşırı gözlenen durumlarda ise hastalara düşük dozda antidepresanlar verilebilir. Sharpless, bu ilaçların REM uykusunun bazı yanlarını bastırarak bu semptomlarının hafifletilmesinde destek olabileceğini belirtti.
Peki, diyelim ki bir karabasan yaşadınız ne yapmalısınız?
Montefiore Health’ teki Sleep – Wake Bozuklukları Merkezi Davranışçı Uyku Tıbbı Direktörü Shelby Harris derki. “Eğer nadiren karabasan geçiriyorsanız ve bir uyku uzmanına da görünmediyseniz, sıhhatli bir uyku için lüzumlu bilgilerinizin tam olduğundan güvenli olun.
Harris, karabasan yaşayan kişilerin tertipli olarak yeterince uyumalarını, yatış zamanının 3 saat öncesinden başlayarak tüm gece sarhoş edici içecekler, nikotin ve uyştruclardan uzak durmalarını önerdi.
Ek olarak öğlen saat 2’den sonrasında kafeini kısıtlamayı ve elektronik eşyaları yatak odasının haricinde tutmayı önermiştir. Harris, ‘Bu tavsiyeler destek eğer olmazsa ve birazcık daha sık hale gelen vakalarınız var ise, karabasana niçin olabilecek herhangi bir hastalığınızın olup olmadığını öğrenmek için bir uyku uzmanına kesinlikle görünün’ diyerek uyarmıştır.
Bunlar da ilginizi çekebilir:
Editör / Yazar: Zeynep Erva Şahin