Plasebo Etkisi Nedir?
Plasebo kelimesi tıp literatürüne Latince kökenli “to please” kelimesinden türetilerek ilk kez 1785 de kullanılarak girmiştir.
Plasebo etkisi insan zihninin sayısız şaşırtıcı özelliğinden biri. İnsan zihninin mucizelerini kullanarak zihni tanımaya çalışmak paradoksal görünse de aslında günlük hayatımızdan bir yaklaşım.
Plasebo etkisi, bir kişinin içinde farmakolojik hiçbir etkisi olmayan sahte bir ilacın etkili olduğunu sanarak iyileşmesine denir. Genel bir ifadeyle plasebo, kişinin kendisine gerçekte bir tedavi uygulanmamasına rağmen uygulandığına inanarak iyileşmesini anlatan tıbbi ve psikolojik bir terimdir3.
Gerçekte herhangi bir tedavi etkisi bulunmayan plasebo, gücünü tamamen hastanın tedavi görüyor olduğu ve iyileşeceği inancından almaktadır. Bu iyileşme, inançların insan hayatında aslında ne kadar büyük bir önemi olduğunu gözler önüne sermektedir.
Örneğin İkinci Dünya Savaşı sırasında yaralı Amerikan askerlerini tedavi eden ve elindeki ağrı kesici morfin tükenen Henry Beecher, umutsuzluğa kapılarak, askerlere morfin verdiğini söyleyip salin (tuzlu su) solüsyonu vermeye başlamıştır. Kendilerine tuzlu su verilen askerlerin %40’ı, bu “tedavi” sayesinde ağrılarının dindiğini belirtmiştir. Bu, plasebo etkisinin gücünü göstermektedir.
Bu çerçevede plasebo etkisi, insanlar doğrudan beklenen etkiyi yaratamayan bir maddeye veya prosedüre (yani plaseboya) verdikleri psikolojik yanıtın bir sonucu olarak (genellikle olumlu) bir etki yaşadıklarında gözlemlenir.
Plasebo, yeterince azmi olmayan fakat tıbben tedavisi de bulunmayan hastalıkların “bu ilaç sana çok iyi gelecek ama senin de çabalaman lazım” sözleri ile pazarlanan ancak iş gören bir tekniktir.
Bazı zamanlar ise hiçbir hastalığı bulunmayan ama doktor kapıları aşındıran “hastalık hastalarının” tek reçeteli ilacıdır. Plasebo gayrı resmi yazışma dilinde ve halk arasında yararlı tıbbi içeriği bulunmadığını ifade etmek için bazen “şeker hapı” olarak da adlandırılır. Bu amaçla kullanılan içerik çoğunlukla nişastadır.
Yüzyılın başında Plasebo nun “güçlü klinik etkinliği” bilimsel olarak cerrahi alanda da gösterilmiştir. Bir çalışmada 10 diz operasyonundan sekizinde sadece cildi kesisi sonrası kapatılan “plasebo cerrahi grubunda” hastaların altısında 6 ay sonrasında “tam iyileşme” gözlemlemiştir.