Siz yada çevrenizden minimum bir şahıs, midesinin devamlı olarak yanmasından şikâyetçidir ve aslen bu yanmadan daha ötesidir ve şahıs, ülserdir. Maalesef ki hayatımızın bir parçası hâline gelen rahatsızlıklardan ülser, midenin iç yüzeyini kaplayan mukozanın hasar görmesi sonucu oluşan bir yara türü olarak bilinse de emareleriyle beraber ciddiye alınması ihtiyaç duyulan bir hastalık.
“Ülser niçin olur?” sorusuna da yanıt verilecek birçok başlık vardır. Mide yanması, en belirginlerden biri olsa da ülser, başka emareler ile de kendini izah edebilir. Yaşam tarzını değişiklik yapmak, ülser tedavisinde başlıca kriterlerden biri olsa da çeşitli tedavi şekilleri bu hastalık için geçerlidir.
Ülser, sizin de yaşam konforunuzu etkiliyorsa tabip kontrolünden geçerek en kısa sürede tedavi olmanız ve kendinize daha iyi bakmanız gerekir.
Adını çoğunlukla duyduğumuz ülser nedir, ne anlama gelir?
Ülser çoğu zaman bir mide rahatsızlığı ile tanımlanır. Mide zarında gelişen yaralar sebebiyle ortaya çıkan ülser, midenin derhal ötesindeki duodenum ülseri de denilen bağırsağın bir kısmında oluşabilir. Duodenum ülserine çoğu zaman onikiparmak bağırsakta rastlanır.
Duodenum ülseri ve mide ülseri birer peptik ülser türüdür ve adını da midede bulunan ve kimi zaman duodenuma sızan sindirim sıvılarından önde gelen pepsin’den alır. Peptik ülserler, midedeki ve duodenumdaki koruyucu mukoza astarının aşınmasında, mide asitlerinin ve sindirim enzimlerinin mide ve duodenumdaki duvarı yiyip bitirmesi ile ortaya çıkar. Asitten dolayı oluşan tahrişin, açık yaraya dönmesi ise “Ülser nedir?” sorusunu karşılar.
Mide ülseri görülme sıklığı nedir?
Bilhassa batı devletlerinde, mide ülserine çoğunlukla rastlanır. ABD’de her yıl 500 bin ülser teşhisi konurken nüksetmesi 4,5 milyon civarındadır. Türkiye’de ise her yıl 120 bin yeni hasta ve 1 milyona yakın nüksetme görülür.
Devletimizde mide ülserinden daha oldukca onikiparmak ülseri yaygın olarak görülür. Adamların ülser hastalığına yakalanması ise hanımefendilere bakılırsa 3 kat daha fazladır.
Mide ve onikiparmak bağırsağı ülserinden daha fazlası. Ülser çeşitleri nedir?
Midede olduğu benzer biçimde vücudun çeşitli yerlerinde de lezyon ve yaralar olabileceğinden tüm ülser türleri benzerdir. Bir öteki ortak noktaları ise birçoğunun bakteriyel enfeksiyondan kaynaklanmasıdır. Peptik ülserlerin haricinde yaygın olarak görülen ülser türlerine bakacak olursak:
Cilt ülseri
Ciltte yuvarlak ve açık bir yaraya yol açan cilt ülseri (arteriyel ülser); inflamatuar durumlar, enfeksiyon yada kan dolaşımı sorunları ile ortaya çıkabilir. Ufak yada hafifçe bir cilt ülseri, tek başına kimi zaman tehlikeli olmayabilir sadece tedavi edilmezse ciddi boyutlara ulaşabilir.
Yatak yarası olarak da malum tazyik ülseri, cilt ülserinin çeşitlerinden biridir. Bilhassa bacaklarda kan dolaşımı her zamanki benzer biçimde olmadığında ortaya çıkan venöz ülserin (bacak ülseri) yanı sıra ayaklara ve bacaklara kan akışı azaldığında ortaya çıkan iskemik ülser de vardır. Kontrolsüz diyabetli kişilerde sinir hasarı sebebiyle gelişebilen nöropatik cilt ülseri de türler arasındadır.
Ağız ülseri
İsminden de tahmin edileceği suretiyle ağızdaki lezyon yaraların adına, ağız ülseri denir. Aft yaraları, primer herpetik gingivostomatit, oral herpes, ağız kanseri ve liken planus ağız ülserine niçin olabilir.
Kornea ülseri
Kornea ülserinin bir öteki adı ise keratit ülserdir. Korneanın dış tabakasında meydana gelen açık yara çoğu zaman bakteriyel enfeksiyonlar sebebiyle ortaya çıkar. Bu yüzden de kontakt lens kullanan fakat muntazam temizlemeyen kişilerde kornea ülserine daha sık rastlanır.
Kuru göz sendromu, mantar ve amiplerin niçin olduğu enfeksiyonlar, gözdeki sıyrık yada kesiler, yüz felci ve bazı göz kapağı bozuklukları da kornea ülserine niçin olabilir.
Genital ülser
Ülser çeşitleri arasındaki bir öteki tür ise genital ülserdir. Penis, vajina, anüs yada yakın deri çevresinde gelişen yaralar, genital ülser kapsamına girer. Bu ülser, cinsel yolla bulaşabileceği benzer biçimde değişik nedenlerle de ortaya çıkabilir. Genital uçuk hastalığı, dizgesel hastalıklar ve sifiliz, genital ülsere niçin olabilir.
Peki bu kadar çeşidi olan ülser niçin olur?
Peptik ülserin dışındaki öteki ülser türlerinin sebeplerinden aslına bakarsanız azca ilkin bahsetmiştik. Şimdi peptik ülserlerin en yaygın sebeplerine bakalım:
- Helikobakter pilori enfeksiyonu, dünya çapındaki en yaygın ülser nedenidir. Birçok insanda soruna yol açmıyor benzer biçimde gözükse de enfekte olanların çoğalması, mide zararını yiyerek kronik peptik ülserine niçin olabilir.
- Steroidal olmayan anti-inflamatuar ilaçlar, ülser oluşumuna değişik şekillerde niçin olur. Mide zarını tahriş edebilecekleri benzer biçimde bu ilaçları kullanan kişilerin yüzde 30 kadarı peptik ülser problemi yaşar.
- Zollinger-Ellison sendromu ile ortaya çıkan tümörler, yaygın olmasa da midede asit üretebilir.
- Ciddi hastalıklar, yaralanmalar ve stres, mide ülserine niçin olabilir. Fizyolojik stres, vücudun pH dengesini değiştirir ve bu da mide asidini arttırır. Stres ülserleri, yavaş seyreden mide ülserlerinin aksine daha süratli gelişir.
- Sigara içmek ve alkol tüketmek de mide asidini arttırarak ülser sebepleri arasına girer.
Ara sıra dayanılmaz hâle getirebilir: Ülser emareleri nedir?
Ülser denilince birçok şahıs karında yanan ve insanı kemiren bir ağrı hissetse de ülser emareleri içinde başkaları da vardır. Bunlar:
- Hazımsızlık
- Mide yanması
- Reflü
- Hasta hissetme
- Yağlı yiyeceklere karşı dayanamamazlık
- Göğüste ağrılı yanma hissi
- Mide bulantısı
Peptik ülser, birçok insanda emare göstermeyebilir. Yukarıda belirtilenlerin yanı sıra nadiren ciddi semptomlar ile de ülser kendini belli edebilir. Bu durumda, geç kalınmadan doktora başvurmak gerekir.
- Nefes almada güçlük
- Baygınlık hissi
- Kırmızı yada siyah kan kusmak
- Dışkıda koyu kan yada siyah, katran renk
- Açıklanamayan kilo kaybı
- İştah değişimleri
Ülser {nasıl} tedavi edilir? Ülser tedavisinde kullanılan yöntemler nedir?
Birçok ülser çeşidi olduğundan ilk olarak hem ülser çeşidinin teşhisi yapılmalıdır hem de buna sebep olan etmen ortaya çıkarılmalıdır. Tabip, emarelere bakılırsa tanı koyabileceği benzer biçimde bazı durumlarda endoskopi istenebilir.
“Ülsere ne iyi gelir?” sorusuna yanıt arayanların çaresine yetişen doktorlar, hastalığın seyrine bakılırsa midedeki asit miktarını azaltmak için bazı ilaçlar reçete eder. Eğer helikobakter pilori enfeksiyonu sebebiyle ülser meydana gelmişse de antibiyotik kullanımı gerekebilir.
Tüm bunların yanı sıra kişinin kendisini de izlemesi ve bazı noktalara dikkat etmesinde yarar vardır. Bilhassa enfeksiyondan kaynaklı ülser yaşayanlar, ellerini sık sık sabunla yıkamalı ve tamamen pişmiş yiyecekler tüketmelidir. Helikobakter pilori enfeksiyonunun {nasıl} yayılmış olduğu hâlen tam olarak bilinmese de yiyecek ve su ile bulaşabileceğine dair bazı kanıtlar da mevcuttur.
Bazı ağrı kesicilerin kullanımı, ülser tetikleyici şeyler olabildiği için tertipli ağrı kesici kullanmak zorunda kalanlar, mide sorunları riskini azaltmak için ilaçları yemeklerle beraber alabilir.
Ülserin ihtimaller içinde komplikasyonları nedir? Ülser tedavi edilmezse neler olabilir?
Mide ülserinin komplikasyonları çoğu zaman nadiren gözükse de tedavi edilmeyen ülser, ciddi komplikasyonları ortaya çıkarabilir. Komplikasyonlardan bazıları şöyledir:
- Ülser bölgesinde kanama
- Ülser bölgesinde mide zarının açılması
- Yiyeceklerin sindirim sistemi süresince hareketini engellemiş olan mide tıkanıklığı
- İç kanamayla birlikte yavaş kan kaybı ve daha sonrasında kan nakli gerektirebilecek ciddi kan yitirilmesine dönüşüm
- Helikobakter pilori enfeksiyonunun yol açabileceği mide kanseri
Tüm bu tedavi seçeneklerine doktorunuzla birlikte karar vermeniz gerekir. Muayene ve teşhisler yardımıyla ülsere yol açan unsur ortaya çıkarılabileceği benzer biçimde tedavi şekilleri de buna bakılırsa şekillenir. Bu yüzden de aman diyelim, mideniz yanıyor diye reçetesiz ilaçlar kullanmayın.