HTTP nedir?
Üstün metin geçirme protokolü Türkçe anlamı olan ve İngilizce ‘Hypet Text Geçirme Protocol’ olarak geçen, birçok insanoğlunun ise kısaltılmış hali ile bilmiş olduğu http, bilginin web üstünden sunucudan kullanıcıya ne şekilde ve {nasıl} aktarılacağını gösteren bir nevi yoldur. Bu seviye ise belli bir ekip kurallar ve yöntemler ışığı altında yapılmaktadır. Her ne kadar artık bir data aranmak istendiği vakit bunun birçok değişik arama motorundan yapıyor olsak da, bulunan bağlantıya tıklayıp site açılmaya başlarken tarayıcımız http’yi otomatik bir halde her seferinde koyar. Bunun sebebi ise sunucular aracılığı birçok değişik internet sayfaları içinde bir indirme yapmak istendiği vakit bunun adına http yolu ile bir talep ya da istekte bulunmuş olmamızdır. Her hangi bir internet sayfasına giriş yapılmak istendiği vakit sunucu bunu http çerçevesi bünyesinde bir komut olarak algılar ve bu kurala gore indirme yapar.
Günümüz web ortamında sunucular içinde data aktarımını ve bu bilginin kontrolünü elde eden pek oldukça protokol mevcut bulunmaktadır. Http uzantısı, en kısa ifade biçimiyle bu protokollerin içinde yer edinen mühim bir ifadedir. Şu sebeple bu uzantı olmadan herhangi bir web ortamına girip veri almanız mümkün değildir.
HTTP ne işe yarar?
Http’nin açılımı “Hyper Text Geçirme Protocol” dür. Doğrusu Türkçe anlamı ile” Hiper Metin Transferi Protokolü” anlamına gelir. İnternet kullanırken dikkat ettiyseniz bir internet sayfasına bağlanmaya çalışırken eğer http yazmadıysanız, sistem bunu site isminin başına esasen yazacaktır. Şu sebeple http, ihtiva ettiği protokol kurallarına gore sizin erişmek istediğiniz alana, bir komut yöneltir ve siz bu komut yardımıyla internet sayfalarına bağlanırsınız. Bu ifade bir başka deyişle, sizin web sitelerine bağlanmanızı elde eden bir anahtardır.
HTTP bağlantısı
İnternet üstünde sunucular, şu demek oluyor ki server ve kullanıcılar içinde akış olan bilgilerin ne şekilde, {nasıl} aktarılacağına dair kurallar ve seviye vardır. İşte bu düzeni elde eden ise http bağlantısıdır. Bu işlemi sıralı bir halde anlatmak gerekirse; öncelik olarak giriş yapılmak istenen bir internet sayfası adına bağlantı kurulur, bu talep web servisine iletilir, yanıt gelir ve ilgili sayfa ile bağlantı gerçekleşir. İşte baştan sona geçen tüm bu yolculuğun kurallarını belirleyene ise http, şu demek oluyor ki (Hyper Text geçirme protocol) adı verilir.
Bağlantı esnasında internet sayfası adına erişim elde eden browser ya da web client benzer biçimde listeleyiciler aracılığı ile bilginin olduğu internet sayfası ile bağlantı kurulur. İşte bu bağlantı esnasında web programı http’ye isteğini anlatır. İsteğe yanıt veren http ise kullanıcının bu isteğine gore karşı bir yanıt verir ve bu yanıt da web istemci bünyesinde kullanıcı ekranı önünde belirir. Eğer gönderilen bu isteğe her hangi bir yanıt verilmiyor ise o vakit bir hata mesajı kullanıcıları karşılar. Eğer bağlantı gerçekleşmiş ise o zaman de http ile bağlantı bu son safhada kesilir.
Değişik komutlar ile HTTP
Bir nevi sunucu ve kullanıcı içinde bir köprü görevi gören http ile bir noktadan bir başka noktaya bağlantı aktarımı yapmak ve bir halde data akışı sağlamak adına komutlar vardır. http bunlardan biridir ve bunun yanı sıra html ya da https benzer biçimde değişik köprü görevi gore bir nevi web bağlantı algılayıcıları bulunmaktadır. Bu sistem aslına bakılırsa bir başka deyişle yapılacak olan alış verişin ne şekilde yapılacağının kurallarını belirler.
Bu alışveriş ise sunucu ve kullanıcı içinde geçmektedir. Bu kurallar çerçevesinde istemciden sunucuya bir talep gelir ve bu talep chrome, browser ya da firefox benzer biçimde tarayıcılar aracılığı ile web sunucuya iletilerek meydana getirilen bu talep üstünden yanıt alınır. Değişik http sürümleri bulunmaktadır ve emek verme prensipleri değişiktir. Mesela http1.0 vardır ve tüm talep ve cevaplar için tek tek bağlantı kurularak gönderilir. http1.1 sisteminde bu işlem sıralı bir halde gerçekleşir ve alış verişin sona ermesinin peşinden bağlantı kapanır.
Ne zamandan beri kullanılıyor?
90’lı yıllarda bilim adamları web data ağının ilk temellerini atarken, bu erişimin doğru ve en güvenli şekilde sağlanması için bir fazlaca geniş çapta emekler yürüttüler. Http bilim adamlarının bu emekleri sonucunda ortaya çıkan bir kavramdır. Fakat bu ilk başlarda http terimi, son aşama rahat bir sistem üstünde işliyordu. Amacı bir tek verinin taşınabilmesi idi. Vakit içinde meydana getirilen emekler yardımıyla bu verinin taşınırken daha güvenli şekilde çalışmasına olanak verdi ve http günümüzdeki son şeklini almış oldu.
{Nasıl} çalışıyor?
İstemci konumunda olan bilgisayarlar ile bilginin sağlandığı sunucular içinde bir köprü oluşturan http sistemi hem de bu kaynaklar arasındaki data alışverişinin kurallarını da belirlemektedir. Bu kuralların ilki, verinin güvenli bir halde aktarımıdır.
Her gün onlarca kez bilgisayarımızda pek oldukça internet sayfasına giriyoruz. Biz aslına bakarsak bu işlemi yaparken, istemci durumunda olan bilgisayarımızla {hiç de} bilincinde olmadan çeşitli sunuculara taleplerde bulunmuş oluyoruz. Biz bu istekte bulunurken çoğu zaman İnternet Explorer, Mozilla, Google Chrome benzer biçimde web browser’larının aracılığı ile bu işlemi yapıyoruz. Gönderdiğimiz bu talep sunucuya ulaşıyor ve sunucu da Apache, IIS benzer biçimde web sağlayıcı programları ile bizim talebimize cevap veriyor. Doğal bu yanıtı tek başına vermiyor. Tam bu sırada http protokolü devreye giriyor ve bulunduğumuz talebin bizlere güvenli bir halde sunulmasına aracılık ediyor.
HTTP ile iletişimin dayandığı temel
Bu yazışma aslına bakarsak bir tek iki kelime üstüne kuruludur. Request, Türkçe anlamı ile talep ve diğeri de response şu demek oluyor ki yanıt… Kullanıcı tarafınca görüntülenmek istenen adresle beraber, sunucuya bir request şu demek oluyor ki talep yollanmış olur. Bu talep, sunucu tarafınca değerlendirilir. İşin yanıt kısmında eğer kullanıcının girmesi ihtiyaç duyulan bazı bilgiler var ise mesela, kullanıcı detayları yada gizyazı benzer biçimde, sistem bunların girilmesini ister. Siz şifrenizi ve bilgilerinizi girdikten sonrasında yeni bir talep oluşturur yine sunucuya bağlanırsınız. Sunucu girdiğiniz gizyazı ve bilgiler doğru ise, sizin siteme giriş yapmanızı sağlar. Ve http uzantısı bu aşamada size güvenli bir ortam sağlar. Gizyazı bilgileriniz ve öteki mühim kayıtlarınız, http bağlantısı yardımıyla direk olarak sunucuya iletilmiş olur.
HTTP ve HTTPS arasındaki fark
Bu iki kavram birbirine karıştırılmamalıdır. Şu sebeple Https’nin açılımı “Hypertext Geçirme Protocol Secure” şu demek oluyor ki güvenli hiper metin transferidir. Http ile belli bir oranda güvenli veri aktarımı sağlanmaktadır. Sadece https bu güvenliğin daha da arttırılmış biçimidir. Https bağlantısına haiz olmak için ilk olarak SSL sertifikası alınmalıdır. Bu sertifika web ortamında meydana getirilen sahtekarlıkların son aşama arttığı şu zamanlarda, Google tarafınca sağlanan bir sertifikadır. Belli bir ücret ödendikten sonrasında alınır. Bu sertifikayı aldıktan sonrasında da https bağlantısı size Google tarafınca sağlanır. Daha detaylı blgi için “https nedir” yazımızı okuyabilirsiniz.