Yeni etkinlik geçen minik ölçekli firmalar ve girişimler “startup” olarak adlandırılıyor. Ufak bir ofiste, bir üniversitenin yurt odasında yada mütevazı bir evin ışık almayan bakımsız bir odasında kurulabilen startuplar zaman içinde gelişerek internasyonal zemine taşınıyor. Bununla beraber, arkasında oldukça büyük sermayeler olan ya da kuvvetli şirketlerin desteğiyle büyüyen firmalar de var.
Başlangıcı hangi şartlarda olursa olsun, devasa boyutlara ulaşan girişimler, şu demek oluyor ki startuplar, artık değişik bir ligde yer ediniyor.
Milyar Dolarlar Kulübü: Unicorn
Günümüzde kıymeti 1 milyar doları aşan 110 girişim, unicorn girişim (startup) olarak adlandırılıyor. Bu resmi bir kulüp değil. Yalnızca listelemede kolaylık olması adına bu şekilde bir sınıflandırılmaya gidiliyor.
Unicorn sınıfına girmek, bir girişim için varılabilecek en yüksek nokta. Kıymeti 1 milyar doları aştıktan sonrasında söz mevzusu girişimin önündeki imkanlar da değişik boyutlara ulaşıyor. Unicorn girişim (startup) olarak adlandırılan firmalar değişik ülkelerde on binlerce kişiye iş imkanı sağlıyor. Her birinin bütçesi dünya üstünde 50’den fazla ülkenin toplam bütçesini aşmaya yetmekle beraber bazılarında bu sayı 120’ye kadar çıkıyor.
Düşünce vermesi açısından şu şekilde yapalım: Unicorn girişim (startup) listesinin başındaki firmanın kıymeti tek başına, Türkiye’nin gayri safi ulusal hasılasının 5’te 1’ine karşılık ediyor. Listenin ilk 16 sırasındaki şirketlerin kıymet toplamı ise Türkiye’nin gayri safi ulusal hasılasını aşıyor.
Bu şekilde firmalar için girişim, startup, şirket şeklinde tanımlar artık kafi kalmadığından, unicorn girişim (startup) sıralaması oluşturuldu.
150 Milyar Dolarlık Şirket: Ant Financial
Daha ilkin “Alipay” ismine haiz olan Ant Financial Services Group (Türkçe: Karınca Finansal Hizmetler Grubu), Çin’in önder küresel firmalarından Alibaba Grubu’na bağlı olarak etkinlik gösteriyor. Dünya piyasasında en kıymetli ve en etkili “fintech” (finans ve teknoloji kelimelerinin birleşiminden türetilen sektörel bir kavram) şirketi olarak gösteriliyor.
Ant Financial bununla beraber unicorn girişim (startup) sıralamasında de en yakın rakibini ikiye katlayarak birinci sıraya yerleşiyor. Kıymeti 150 milyar dolar seviyesinde tahmin edilse de firmanın gerçek değerinin iştirakleriyle beraber oldukça daha yüksek bulunduğunu belirtelim.
Ant Financial şirketinin gayri safi ulusal hasıla bakımından geride bıraktığı ülkeler içinde Kuveyt, Ukrayna, Fas ve Slovakya şeklinde averaj düzeydeki ülkeler ön planda. Bu açıdan Ant Financial, küresel bir şirket olmanın oldukça ötesinde bir güce ve etkiye haiz durumda.
Unicorn’da Çin Damgası
1970’lerden itibaren sürdürdüğü dışa açılma ve düzeltim süreciyle beraber baş döndürücü bir gelişme trendi yakalayan Çin Halk Cumhuriyeti, devlet destekli firmaları ile unicorn girişim (startup) listesinin zirvesine damga vurmuş durumda. O şekilde ki, ilk 10’daki firmaların 7’sini Çin menşeli girişimler oluşturuyor: Ant Financial, Bytedance, Didi, Xiaomi, Alibaba, Lufax, Meituan – Dianping. İlk 10’da kendine yer gören ABD’li küresel firmalar ise şunlar: Uber, Feysbuk ve Airbnb.
Çin’in alışılmadık üstünlüğü 305 firmalık listenin tamamında sürüyor. Buna gore, 305 unicorn firmadan 129’u Çin menşeli.
ABD’li Unicorn Girişimler
Dünyanın en büyük ekonomisine haiz ABD Birleşik Devletleri, güncel unicorn girişim (startup) sıralamasında ikinci sıraya düşmüş durumda. Bunda, bazı unicorn girişimlerin kıymet kaybederek listeden çıkması ve öteki ülkelerden oldukça sayıda girişimin listeye girmesinin tesiri büyük.
En yüksek değere haiz ABD’li unicorn girişimler içinde başı 72 milyar dolar ile ulaşım uygulaması Uber çekiyor. Türkiye’de yakın dönemde ciddi tartışmalara sebep olan ve ticari taksilere rakip olan Uber, dünyanın birçok ülkesinde geniş etkinlik alanına haiz.
2009’da California Eyaleti’ne bağlı San Fransisco’da kurulan şirket, kademeli halde büyüyerek günümüzdeki başarısına ulaştı. Firmanın 2018 yılındaki geliri 11 milyar doları aşmıştı.
Bir öteki ABD’li unicorn girişim ise hepimizin yakından bilmiş olduğu toplumsal paylaşım uygulaması Feysbuk. 2004 senesinde kurulan girişim, günümüzde en oldukça kullanılan toplumsal medya aracı haline gelmiş durumda.
Hindistan’da Yükselen Unicorn Girişimler
Listede en oldukça firmayla temsil edilen üçüncü ülke, 15 unicorn girişim (startup) ile Hindistan oluyor. Son dönemde Çin’den sonrasında en yüksek gelişme oranıyla göze çarpan Cenup Asya ülkesi, gittikçe yükselen bir ivme ile listedeki ağırlığını artırmaya devam ediyor.
En yüksek değere haiz olan Hint şirketi 4 milyar dolar ile OYO. İşlev bakımından Airbnb’yi andırsa da OYO, ev ve oda paylaşımından ziyade ucuz otel ağı ile öne çıkıyor. Bu mobil uygulama ile kullanıcılar birçok ülkede ucuz otellere ulaşabiliyor.
Hindistan’ın teknoloji sektöründeki yükselişini listeye giren öteki şirketlerde de görmek mümkün. İkinci sıradaki Hint şirketi OLA da bir mobil uygulama. OLA, Uber ile aynı hizmeti sunuyor. Sadece bu hizmet şimdilik yalnız Hindistan sınırları içinde geçerli. Ülkedeki birçok şehirde ticari taksi sürücüleri ile müşteriler içinde bu uygulama yardımıyla kolayca kontakt sağlanabiliyor. Firmanın güncel kıymeti 4 milyar dolara ulaşmış durumda.
Asyalı Girişimlerin Hızla Artması
Çin ve Hindistan’ın olağan üstü yükselişine Hong Kong, Singapur, Endonezya, İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri ve Cenup Koreli girişimler de eklendiğinde, Asya merkezli unicorn girişimlerin sayısı her yıl artıyor. 305 firmalık güncel listenin yarısından fazlası (157 şirket) Asya ülkelerinden geliyor.
Bu oranın gelecek yıllarda artması olası görünüyor. Her yıl onlarca firmanın eklendiği ve bir o denli firmanın de çıkmış olduğu listede Asya ülkelerinden gelen şirketlerin hem sayısı hem de kıymeti hızla artıyor.
Ne yazık ki listede Türkiye menşeli herhangi bir şirket bulunmuyor. Listede 1 ya da 2 firmayla dahi olsa yer gören öteki ülkeler ise şunlar: Avustralya, Brezilya, Kanada, Şili, Kolombiya, Estonya, Fransa, Almanya , Lüksemburg, Hollanda, Portekiz, Rusya, İspanya, İsveç, İsviçre ve Birleşik Krallık.
Unicorn girişim (startup) listesinin tamamına buradan ulaşabilirsiniz: